پیشینه، سیر دگرگونی و کاربرد یک‌ضرب‌المثل: «مثل چنبر دف حلقه‌به‌گوش»

یکی از نمودهای هر فرهنگی ادبیات عامیانۀ آن است و یکی از کهن‌ترین ‌نمونه‌های ادبیات عامیانه، مَثل است. مَثل‌ها دربردارندۀ تفکرات، جهان‌بینی و آداب‌ورسوم هرقوم و ملتی هستند. ریشۀ پیدایش آنان به‌طور قطع معلوم نیست، اما مردمان در طول زمان مَثَلی را که محصول یک ‌واقعه، افسانه، اسطوره، شعر و... است برمی‌گزینند و مطابق با ذوق و پسند خود آن را دگرگون‌ می‌سازند. «مثل چنبر دف حلقه‌به‌گوش» از ضرب‌المَثل‌هایی است که در کتاب‌های مربوط به امثال ضبط‌شده و در این ‌پژوهش به‌دنبال‌ پیشینه، سیر دگرگونی و کاربرد آن هستیم. با روش توصیفی تحلیلی و کاربست مطالعات کتابخانه‌ای ابتدا زمینه‌های پیدایش مَثل را بررسی‌کردیم و سپس پیشینۀ آن را کاویدیم و پس‌ از آن سیر کاربردش را در متون گوناگون تا عصر حاضر جست‌وجوکردیم و درنهایت دریافتیم که پیشینۀ این ‌مَثل حداقل به سدۀ ششم هجری بازمی‌گردد و در متون شعر بروز یافته است. گمان است که تا سدۀ ششم مَثَلی رایج ‌بوده که به شعر شاعران این ‌سده وارد شده و یا از شعر شاعران این ‌دوره  خصوصاً خاقانی شروانی به ادبیات عامیانه آمده و غالباً بر مضمون بنده‌ و خدوم بودن دف، در جایگاه لفظ مستعار تکیه ‌داشته و رفته‌رفته با دگردیسی شرایط اجتماعی در عصر حاضر و تغییر نگاه عمومی نسبت به موسیقی و ساز دف به سوی ورافتادگی پیش ‌رفته ‌است.  

the background, the course of transformation and the use of a proverb: like the daf have earrings in the ear

one of the manifestations of every culture is its folk literature, and one of the oldest examples of folk literature are adages. adages contain the thoughts, worldview and customs of every people and nation. their origin is not definitely known, but over time, people choose an adage that is caused by an event, legend, myth, poem, etc., and change it to their own style.“like the daf have earrings in the ear” is one of the adages recorded in proverbs book, and in this research, we investigated the background, the time period of changes and its application. first, we investigated the origin of adages through descriptive-analytical methods and library studies, and then we searched for its history and the course of its use in various texts until the present day, and finally we found that the history of this adage goes back to at least the sixth century of hijra which has been updated in poetry texts. it is believed that until the 6th century, it was a common adage that was attributed to the poetry of the poets of this century, or it was introduced into the folk literature from the poetry of the poets of this period, especially khaqani shervani, and it often emphasized that the daf has been a servant, playing the role of a metaphor. however, with the changes in social conditions in the present era and the change in the public attitude towards music and the daf instrument, it has progressed towards destruction.