نقش و کارکرد عنصر «مایگان» در افسانه ‌ها (مطالعۀ موردی افسانه های عامیانۀ سَنخواست)

انتخاب مایگان (تِم) در هر اثر با پذیرش خوانندۀ آن اثر رابطۀ تنگاتنگی دارد. در این مقاله کوشش می‏شود با روش تحلیل محتوا مایگان به‌کاررفته در افسانه‏های عامیانۀ جلگۀ سَنخواست، از توابع استان خراسان شمالی، موردبررسی قرار گیرد تا مشخص شود افسانه‏گویان چگونه از این عنصر برای تحقق اهداف موردنظرشان بهره گرفته‏اند. یافته‏های این پژوهش نشان می‏دهد که افسانه‏پردازان مایگان این افسانه‏ها را گاه در تفسیرهایشان به‌طور صریح بیان می‏کنند و گاهی نیز به‌جای بیان واضح احکامِ گوناگون، با بیان نمایش‏وارِ افسانه بیشتر به ارائۀ نمونه‏های اخلاقی می‏پردازند که این نوع نگرش علاوه‌بر اثرگذاری بیشتر بر خواننده، سطح افسانه را از کلیشۀ ساده‏انگار افسانۀ عامیانه تا اندازه‏ای فراتر می‏برد. به‌طور کلّی شیوۀ گزینش مایگان در افسانه‏های موردبحث بیشتر در پایان افسانه‏ها صورت گرفته، اما گاهی نیز در برخی از این افسانه‏ها مایگان مقدم بر افسانه است. مایگان موجود در افسانه‏های تاتی سَنخواست نشان می‏دهد که بخش عمده‏ای از آن‏ها برگرفته از شنیده‏ها، زندگی، تفکرات و اندیشه‏های مردم عادّی است. همچنین، هرچند که هدف این افسانه‌ها به‌ظاهر خلق قهرمان، ایجاد کشش، بیدار کردن حس کنجکاوی و سرگرم کردن خواننده یا شنونده و لذت بخشیدن و مشغول کردن آن‌ها بوده، اما درحقیقت درون‌مایه و زیربنای فکری و اجتماعی آن‌ها ترویج و اشاعۀ اصول انسانی، برابری، برادری و عدالت اجتماعی است.  

the role and function of thematics in tales: the case of sankhast tales

choosing the element in a work is directly related to the reader. this study aimed to investigate the themes of the tales of sankhast from the suburban areas of northern khorasan in order to figure out how tale tellers used the related theme to achieve their objectives. the findings showed that the tale tellers sometimes expressed the themes in their work and in other times represented them through moral lesson to not only have more impact on the reader but also improve the level of the folk tales from the normal clichés. in general, the method of selecting themes in the tales were discussed, but there were occasions in which the themes were prior to the tale. the themes in the tati tales of sankhast showed that most of them were selected based on the hearings, lifestyles, mentalities, and people’s opinions. also, despite the fact that these tales tried to create heroes, attraction, curiosity, and entertainment for the general public, but in fact their fundamental mentality and social aspects were advertising humanity, equality, brotherhood, and social justice.