نمایش‌های آیینی زنانه: برساخت نمادین دغدغه‌های زن ایرانی در فرهنگ عامه

زنان تهرانی در محفل‌های‌ زنانه‏ و‏ دور از‏ چشم مردان به اجرای نمایش می‌پرداختند. به‌نظر می‌رسد می‌خواستند تصویری موقت‏ از‏ آرزوهای خود را به نمایش درآورند، زیرا شرایط زندگی آن‌ها توام‏ با‏ سلطه‌ای نشئت‌گرفته‏ از‏ قوانین فرهنگی جامعه ضمن آنکه آزادی‏ و ‏قدرتشان را تهدید کرده ‌بود نیازها‏ و‏ امیالشان را نیز در حیطۀ آرزو‏ و‏ رویاها‏ از ‏منظری دیگر تحدید کرده ‌بود. در چنین شرایطی‏ و ‏تحت چنین فشاری اتفاقی که رخ می‌دهد عملکرد زنان در خفا‏ و ‏دور‏ از نگاه سلطه‌گر جامعه است و این پرسش را در ذهن تولید می‌کند: نمایش‌ها‏ یا‏ آیین‌ها چه نسبتی‏ با‏ آرزوهای زنان از‏ یک طرف ‏و ‏از طرفی چه نسبتی ‏با ‏موقعیت آن‌ها به‌منزلۀ جنس دوم دارد؟ روش‌هایی که برای این پژوهش اتخاذ شده ‌است روش‌های اسنادی‏ و ‏میدانی است. برای مصاحبه 27 زن تهرانی انتخاب شد که در ردۀ سنی 60 تا 70 سال به بالا بودند و بازسازی خاطرۀ آن‌ها صورت گرفت. همچنین، مصاحبه‌ها برای فهم بهتر موضوع از سوی روایت‌های زنده ‏از ‏این آیین‌ها انجام شد، در حالی ‌که میدان مطالعه‏ و ‏بستر اصلی تحلیل همان داده‌های اسنادی است. تجزیه‏ و‏ تحلیل داده‌های گردآوری‌شده بر منطق روش تحلیل تماتیک انجام شد. ابتدا برای درک آیینی نمایش‌های موردمطالعه‏ از‏ رویکرد انسان‌شناسی نمادین ترنر‏ و ‏نظریۀ اجرای شکنر، سپس برای تجزیه‏ و ‏تحلیل تضاد‏ و ‏تناقضی که بین نقش‌های موجود در ساختار نمایشی بود ‏از‏ نظریۀ آیین‌های وارونگی گلاکمن استفاده شد. نتایج دال بر آرزوی داشتن فضای امن‌تر‏ و‏ قدرت بیشتر به‌مثابۀ قدرتی مردانه برای داشتن امنیتی بیشتر برای زنان بوده ‌است.

ritual performances of women: a symbolic construction of iranian female's concerns in folk culture

tehranian women performed in their private gatherings without men’s presence. it seems that these performances were the manifestations their temporary dreams since their life conditions were much influenced by the culture of the society in which their freedom and power were threatened, and consequently their dreams were limited. in such situations, women’s activities were done in hidden, away from the society’s control. this raises a question: what is the relationship of these ritualistic performances and the women’s dreams on the one hand, and what is its relationship with their condition as a second sex? the research method is document analysis and field study. 27 tehranian women between 60 to 70 years old were selected and their memories were recorded. there were some interviews regarding their narrations of these rituals; however, the main data consisted of the documents analyzed. the data analysis was through thematic analysis. firstly, turner’s symbolic anthropology and schechner’s performance theory were employed for analyzing the ritualistic performances, and then gluckman’s theory of reversed customs was used to investigate the paradoxes within the elements of the performances. the findings shows women’s dreams of having a safer environment and more power like men to establish security for themselves.