ضرب‌‌المثل؛ ابزاری فرهنگی برای تنظیم و شکل‌‌دهی به رفتار جمعی

حوزۀ فرهنگ، میدان همگرایی و تعامل جهان‏‌بینی‏‌ها و ایدئولوژی‏‌هاست. ضرب‏‌المثل‌‏ها یکی از ابزار‏های فرهنگی تاثیرگذار در ترویج، تنظیم و هدایت ایدئولوژی‏‏، جهان‌‏نگری و رفتار اجتماعی سازمان‏‌یافته هستند. آن‌ها هماهنگی جمعی را در کنشگران اجتماعی تقویت می‌‏کنند و موجب همگرایی فکری و فرهنگی، حول یک موضوع مشترک می‌‏شوند. در این مقاله تلاش می‌‏شود تا با روش تحلیل کیفی و توصیف، به این مسئله پرداخته شود که ضرب‏‌المثل‏‌ها به‌عنوان یکی از ابزارهای مورد استفاده در فرهنگ عامه، چگونه به رفتار جمعی شکل می‌‏دهند. پیش‌‏فرض این است که ضرب‌‏المثل‌‏ها با «عقلانی‌‏سازی»، «نهادینه‌‏سازی» و «ساخت‏گرایی»، رفتارهای فردی را با رفتارهای جمعی همسو می‏‌کنند. مبانی و کارکرد ضرب‌‏المثل‏‌ها، نشان‏‌دهندۀ ظرفیت و توانایی آن‌ها برای نظارت و کنترل رفتارهای اجتماعی است؛ انتظار ایفای نقش‌‏هایی چون «هم‌بستگی و تطور همکاری»، «حصول منفعت مشترک»، «تعریف طرح‌‏واره‌‏های رفتاری»، «قاب‏‌بندی»، «اطمینان‌‏آفرینی» و «انسجام اجتماعی» از ضرب‏‌المثل‏‌ها، موجب می‌‏شود تا آن‌ها بتوانند رفتار پراکندۀ مخاطبان را تنظیم و هم‌‏جهت کنند. ضرب‌‏المثل‏‌ها با طرح الگوهای آشنا و نهادینه، «ناهماهنگی شناختی و پراکندگی رفتاری»1 افراد را در جامعه محدود می‌‏کنند.  

proverb; a cultural tool to regulate and shape the collective behavior

proverbs are one of the influential cultural tools in promoting organized ideologies, setting worldviews and guiding social behavior. they strengthen collective coordination and cooperation among social activists and cause intellectual and cultural convergence around a common issue. in this article, an attempt is made to address the problem of how proverbs, as a tool of popular culture, shape collective behavior with the method of qualitative analysis and description. the premise is that proverbs arrange individual behaviors with collective behaviors via rationalization, institutionalization and structuralism. the foundations and function of proverbs show their capacity and ability to monitor and control social behaviors; expecting roles such as correlation and development of cooperation, achieving common benefit, defining behavioral patterns, framing, collective conscience and social cohesion from proverbs make it is possible to regulate the scattered behavior of actors.