تحلیل روان‌کاوانۀ افسانۀ کُردی «شیرزاد شیرپنج» براساس نظریۀ عقدۀ اُدیپ زیگموند فروید

افسانه‌های عامه به‌عنوان بازتابی از ناهشیار جمعی و کشمکش‌های روانی انسان یکی از بهترین منابع تحلیل روان‌کاوانه به‌ویژه‌ نظریات جنسیت کودکانه‌ به شمار می‌روند. مخاطبان این افسانه‌ها به‌ویژه کودکان با فرافکنی بسیاری از تعارضات خود بر روی شخصیت‌های داستان، تکانه‌های پرخاشگرانۀ خود را بیرونی می‌سازنند و ضمن تجربۀ نمادین برخی عواطف سرکوب‌شدۀ خویش، می‌توانند به نوعی یکپارچگی روانی و عاطفی دست پیدا کنند. زیگموند فروید به‌عنوان بنیاگذار روان‌کاوی خود بارها بر اهمیت ادبیات کهن و باستانی تاکید داشته و بسیاری از مفاهیم مهم این دانش را با ارجاع به اسطوره‌ها و افسانه‌ها بیان کرده است. یکی از کلیدی‌ترین مفاهیم در گفتمان روان‌کاو عقدۀ اُدیپ است که به تعبیر فروید مسئولیت هر کودکی که پا بر عرصۀ هستی می‌گذارد غلبه بر آن خواهد بود. از سوی دیگر زبان کُردی به‌دلیل تنوع گویشی و جغرافیای بکر خود دارای یکی از غنی‌ترین ادبیات‌های عامه بوده و به باور بسیاری از مستشرقان بر ادبیات عامۀ سایر ملل خاورمیانه نیز تاثیر گذارده است. نگارنده در این مقاله بنابر مفاهیم روان‌کاوی و به روش توصیفی تحلیلی به بررسی افسانۀ شیرزاد شیرپنج از ادب عامۀ کُردی پرداخته و نشان داده که این داستان تا چه اندازه‌ای بر نظریۀ عقدۀ اُدیپ منطبق است و بر چه راه‌حل‌هایی برای گذر از این مسیر سرنوشت‌ساز تاکید می‌کند. در این قصه کشمکش‌های اُدیپال در غالب رقابت پسر و پدر آغاز و درنهایت با پذیرش جایگاه پدر و افول تکانه‌های اُدیپال، بلوغ روانی و صلح درونی پدیدار می‌شود. 

psychoanalytic analysis of the kurdish legend shirzad shirpanj based on sigmund freud's theory of oedipus complex

as a reflection of the collective unconscious and human psychological struggles, folk tales are one of the best sources of psychoanalytical analysis, especially the theories of children’s gender. by projecting many of their conflicts on the characters of the story, the audience of these fairy tales - especially children - can externalize their aggressive impulses and achieve a kind of psychological and emotional integration while symbolically experiencing some of their repressed emotions. sigmund freud, as the founder of psychoanalysis, has repeatedly emphasized the importance of classical folk literature and has built many important concepts of this knowledge on myths and legends. one of the key concepts in the psychoanalytic theory is the oedipus complex, which is, according to freud, the responsibility of every child who steps into the arena of existence to overcome it. on the other hand, the kurdish language has one of the richest popular literatures due to its dialect diversity and pristine geography. in this article, the author analyses the legend of shirzad shirpanj from kurdish folk literature from a psychoanalytical perspective and demonstrates the extent to which this story conforms to the theory of the oedipus complex and what solutions it offers to overcome this fateful path. in this story, the oedipal conflict started in the dominance of the son and father competition, and finally, with the acceptance of the father’s position and the decline of the oedipal impulses, psychological maturity and inner peace emerge.