بازنمایی ارزش‌های خانوادگی و روابط جنسیتی در ضرب‌المثل‌های بلوچی

ضرب‌المثل‌ها نشان‌گر فرهنگ قومی هر جامعه هستند و با تامل بر آن‌ها می‌توان به تصویری عمیق و روشن‌تر از آن جامعه رسید. مُراد پژوهش حاضر نیز در همین راستا، گردآوری و تفسیر مجموعه‌ای از ضرب‌المثل‌های بلوچی بوده که بیشتر ناظر به ارزش‌ها، باورها و اعتقادات مردم بلوچ در زمینه خانواده و به‌‌طور خاص روابط جنسیتی بوده‌اند. به این منظور، از دو روش مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شده است. همچنین برای تحلیل بهتر مواد پژوهش، از یک رویکرد تفسیری بهره بُرده‌ایم. در این راستا، خوانش مثل‌های بلوچی در ارتباط با موضوع موردبحث، به احصای هفت مقوله محوری منجر شده است: 1) حاکمیت و استمرار نظام پدرتبار و مردسالار؛ 2) خویشاوندی قوم‌مدارانه و استمرار ساختارهای عشیره‌ای؛ 3) تقدیس و ارج‌گذاری نقش والدین در تربیت و جامعه‌پذیری فرزندان؛ 4) مهمان‌نوازی و پُررنگ‌بودن ارتباطات اجتماعی مسئولانه؛ 5) احترام و بزرگداشت کهن‌سالان و سالمندان؛ 6) تاکید بر اهمیت جایگاه و مقام مادری؛ 7) نگاه به زن در سایه‌سار مرد. درمجموع نیز یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در میان عامه بلوچ‌ها به‌دلیل عدم‌ رواجِ زبان نوشتاری بلوچی، ادبیات عامه و به‌خصوص ضرب‌المثل‌ها نقش پررنگی در جامعه‌پذیری، تربیت نسل‌ها، انتقال بین‌نسلی، هویت‌شناسی، بازتولید و تحکیم ارزش‌های خویشاوندی و جنسیتی دارد، و از این حیث در زمره ابزارهای فرهنگی برای حفظ و تداوم هویت و فرهنگ بلوچ‌ها محسوب می‌شود.

The Representation of Family Values and Gender Relations in Balochi Proverbs

Proverbs represent the ethnic culture of any society, and by reflecting on them, a deeper and clearer picture of that society can be achieved. In this regard, the aim of the present study was to compile and interpret a set of Balochi proverbs related to the values, beliefs and convictions of the Baloch people in the field of family and in particular gender relations. For this purpose, two methods of library and field studies have been used. We have also used an interpretive approach to analyze the research materials. The analysis of proverbs collected in this field, shows seven central categories: 1) Sovereignty and continuity of the patrilineal and patriarchal system; 2) Ethnocentric kinship and continuity of tribal structure; 3) Sanctifying and honoring the role of parents in the education and socialization of children; 4) Hospitality and the responsible social communication; 5) Respect to the elderly; 6) Emphasis on the importance of motherhood; 7) Looking at women in the shadow of men. Overall, the research findings show that among the Baloch people, due to the lack of widespread Balochi written language, popular literature and especially proverbs have a significant role in socialization, generational education, intergenerational transmission, identification, reproduction and strengthening of kinship and gender values; and in this sense, it is one of the cultural tools for preserving and perpetuating the identity and culture of the Baloch people.