طومار جامع فرارودی: روایتی از بحرالتواریخ وارس بخارایی

بحرالتواریخ کهن ترین طومار جامع نقالی براساس شاهنامه است که وارس بخارایی (زنده تا 1088ق) آن را در نیمۀ دوم قرن 11 هجری و حدوداً نیم قرن قبل از طومار نقّالی شاهنامه (تالیف. 1135ق) در فرارود تنظیم کرده است. اغلب نسخه هایی که از بحرالتواریخ شناسایی شده است، تحریرهایی حدوداً متفاوت از اثر وارس است، نه روبرداری صِرف آن. در این مقاله، هم اطلاعاتی تازه دربارۀ وارس در اصلاح و تکمیل تحقیقات قبلی ذکر شده و هم یکی از تحریرهای معتبر و کامل بحرالتواریخ معرفی و بررسی شده است. این تحریر از چند جهت، خصوصاً از لحاظ زبانی و محتوایی خصوصیات برجسته و ارزشمندی دارد که نمایانگر گونۀ فارسی فرارودی است.

A Comprehensive Scroll of Transoxiana: A Narrative from Bahr al-Tawarikh by Vares Bukharayi

Bahr alTawarikh is the oldest Naqqali (Iranian old dramatic storytelling) comprehensive scroll based on Shahnameh which Vares Bukharayi (1088 AH/1677 CE) compiled in the second half of the 11th century AH in Transoxiana, about half a century before the Naqqali scroll of Shahnameh (compiled in 1135 AH/1723 CE). Most of the copies identified as Bahr alTawarikh are transcripts roughly different from the work of Vares, not the exact transcripts of it. The present article provides new information about Vares which amends and completes previous studies and also introduces and reviews one of the authentic and complete transcripts of Bahr alTawarikh. This transcript has noteworthy and valuable specifications, especially its linguistic aspect and content which represent the Persian features to Transoxiana.