عام و عامه در مثنوی مولانا

یکی از مهم‌ترین تحولاتی که با گسترش عرفان و تصوف در ادبیات فارسی به‌ویژه در منظومه‌های بلند عرفانی، ایجاد شد این بود که فرهنگ و ادبیات عامه مورد توجه قرار گرفت. مثنوی مولانا از این نظر آینۀ تمام‌نمای فرهنگ، زبان و آداب و رسوم عامه است. علی‌رغم این ویژگی برجسته، اصطلاح »عام « و »عامه « در مثنوی همواره با بار معنایی منفی به‌کار رفته است. پرسشی که مطرح می‌شود این است که آیا مولانا در به‌کار بردن این اصطلاح، طبقۀ اجتماعی خاصی را درنظر دارد یا منش و رفتار و نگرش مشخصی باعث می‌شود که وی این کلمه را دربارۀ فرد یا گروه خاصی به‌کار ببرد. در این مقاله که به روش توصیفی تحلیلی نوشته شده، جایگاه این اصطلاح در مثنوی بررسی شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که منظور از عام و عامه در مثنوی لزوماً مردم کوچه و بازار نیست؛ نگرش‌های خاصی که با توجه به ظواهر مادی و براساس حس ظاهربینی قضاوت می‌کنند مصداق اصلی عام و عامه در مثنوی هستند. احوال متعالی معنوی، ای بسا در بین عام ترین مردمان وجود داشته باشد و برعکس نگرش ظاهربینی ممکن است در بین طبقۀ فرزانگان و فیلسوفان و حتی عارفانی که به مرحلۀ مقام نرسیده‌اند نیز باشد.

Folk and Folklore in Rumi's Masnavi

One of the most important developments that took place with the spread of mysticism and Sufism in Persian literature, especially in long mystical verses, was the attention towards folk culture and literature. In this sense, Rumichr('39')s Masnavi is a reflection of the folk culture, language, and customs. Contrary to this prominent characteristic, the terms folk and folklore have always been used in Masnavi with a negative connotation. However, one needs to seek whether Rumi uses this term to refer to a certain social class, or a certain character, behavior or attitude which makes him use it for a certain person or group. This descriptiveanalytical paper addresses the status of the term folk in Masnavi. The findings indicate that the term does not necessarily imply the common people of the society. Certain attitudes that judge based on the superficialities and common sense are the main referents of the term in Masnavi. The transcendent spiritual condition may well have existed among the most common people; however, the superficial and shallow attitude may be common to the elites, philosophers, and even mystics who have not yet reached the status of Magham.