ساخت‌گرایی تکوینی، فرامتن و گزین‌گویه‌های ادبی

نظریه ساخت‌گرایی تکوینی لوسین گلدمن (1913 1970) به مثابه استمرار نگرشی پراگماتیستی عمل‌گرا در حوزه رویکردهای جامعه شناختی، متون ادبی را همچون یک نهاد اجتماعی تحلیل و بررسی می کند. بر مبنای این نظریه، آنچه در وهله نخست حاصل کار یک نویسنده به شمار می آید، در تحلیل نهایی، برآیند خواست ها و آرمان های یک طبقه اجتماعی است. در دیدگاه گلدمن، متن ادبی در کارکردی دوگانه، از یک سو از فرامتن های گوناگون اقتصادی، اجتماعی و ایدئولوژیک تاثیر می پذیرد و از دیگر سو، با توجه به تناقضات موجود در واقعیت عینی، بر فرامتن اثر می گذارد. گزین گویه های ادبی (امثال و حکم)، به ویژه با توجه به دربردارنگی تجربه های تاریخی طبقاتی و دیرپایی، بستر مناسبی برای بررسی‌ها و تحقیقات ادبی با رویکرد ساخت‌گرایی تکوینی به شمار می آیند. جستار پیش رو مبتنی بر این چارچوب نظری و با روش توصیفی تحلیلی به بررسی گزین‌گویه های ادبی پرداخته، روایی این نظریه را در گستره شماری از گزاره های ادبی نشان داده است. پژوهش حاضر به مثابه نخستین پژوهشی که نظریه مذکور را از حوزه یک یا چند اثر منسجم به گستره تاریخی کاربردی گزین گویه های ادبی برده است، نشان می دهد که چگونه گزین‌گویه ها با توجه به ماهیت موجز و تاثیرگذارخویش، از سوی هر یک از دو طبقه فرادست و فرودست اجتماعی به کار گرفته می شوند و همچون ابزاری در راستای دستیابی به منافع عمل می کنند. تبیین پیوند فرامتن با فرم، نمودبخشی به دوگونگی فرامتن ها، بررسی تناقضات مفهومی حتی در یک دوره تاریخی ازجمله ویژگی های قابل تامل در این جستار است.

Generic Structuralism, Hypertext, and Literary Proverbs

Following the pragmatist perspective regarding the development of sociological approaches, Lucian Goldman's Theory of Generic Structuralism analyzes literary texts as a social institution. According to this theory, the work of a writer, in the final analysis, is primarily the result of the desires and aspirations of a social class. In Goldman's view, a literary text, in dual function, is influenced by a variety of economic, social, and ideological hypertexts, and on the other hand, with respect to the contradictions in objective reality, it affects the hypertext. Proverbs, especially with regard to the historicalclass experiences and their longevity, are a sound basis for literary exploration with a Generic Structuralism approach. This study, bearing a descriptiveanalytical approach, examines proverbs and has shown the validity of this theory in a number of literary propositions. The study, as one of the first attempts that has taken the theory from the field of one or more coherent works into the historicalapplied range of literary proverbs, shows how proverbs in terms of its concise and affective nature, are used by both the upper and lower social classes, and act as a means of achieving interests. The study reveals the link between hypertext and form, the expression of two types of hypertexts, and the examination of conceptual contradictions even in a historical period.