کهن‌الگوی قربانی در آیین‌های مهرپرستی و زرتشتی با محوریت قربانی‌شدن گاو

در اجرای کهن الگوی قربانی، عنصر قربانی با توجه به نوع فرهنگ، آیین، معیشت و... انتخاب می شده است و در ایران، گاو به منزلۀ اسطوره ای کهن که از آغاز داستان آفرینش در اساطیر آیینی حضور دارد، شاخص ترین چهره برای عمل قربانی است و در آیین مهرپرستی به مثابۀ یکی از مهم ترین مراسمات اجرا می شده است تا با ریخته شدن خون گاو، زمین به حیات دوباره برسد و با خوردن گوشت آن، پیروان این آیین به جاودانگی و نامیرایی رسند. پس از ظهور زرتشت به دلایلی مانندِ مقابله با نمادهای مهرپرستی، ترویج یگانه پرستی، لزوم یکجانشینی و توسعه تمدن، با قربانی کردن گاو به شدت مقابله می شود و حراست و حمایت از گاو مورد توجه خاص زرتشت قرار می گیرد؛ اما با این همه، حتی در آیین زرتشت نیز روایت‌های از قربانی کردن گاو گزارش شده است که از لزوم اجرای این عمل حکایت دارد و آن همانا کمک به باروری زمین و احیای چرخه حیات است؛ اما با این همه، برخورد زرتشت با قربانی کردن گاو، اسطوره جاودانگی و مسئله حفظ زمین را وارد عرصه های تازه تری از معنا می کند و مضامین اساطیری را با تعقل همراه می سازد. این جستار به شیوۀ توصیفی تحلیلی و با توجه به نظریۀ یونگ، کهن الگوی قربانی گاو را در دو آیین مهرپرستی و زرتشتی بررسی و واکاوی کرده است.

Archetype of sacrifice in the Mithraism and Zoroastrianism Religion: A Focus on Sacrificing Cow

In the archetype of sacrifice, the element of sacrifice is chosen according to the type of culture, religion, livelihood, etc. Cow, as an ancient myth in the mythological story of genesis in Iran is a prominent element of sacrifice and this was an important part of the ritual. Through shedding cow's blood, the earth was revived, and through eating his flesh, the followers of the religion could be immortal. However, after Zoroastrianism, several reasons such as opposition to symbols of Mythraism propagating monotheism, and the necessity of settlement and development of civilization, the sacrifice of cow was opposed, and Zoroastrianism respected its life, but there have been reports of sacrificing cows in Zoroastrianism, suggesting the need to carry out this ritual, to help the fertility of the land and reviving the life cycle. Nevertheless, the reaction Zoroastrianism showed to the sacrifice of cow shifted the myth of immortality and protecting earth to a new level, and rationalized the mythological themes. This study, accordingly, analyzes the archetype of sacrificing cow in Mithraism and Zoroastrianism borrowing Jung's theory and a descriptiveanalytic research method.