تبیین و تحلیل بن‌مایه‌های اساطیری در قصه «درخت زندگی»

بررسی دقیق و سنجیدۀ قصه ها می تواند درک درستی از باورها، اندیشه ها، شیوه زندگی، توتم‌ها، اسطوره ها و کهن الگوهای یک قوم در اختیار پژوهشگر بگذارد. یکی از این قصه ها که تاکنون در هیچ منبع مکتوبی ثبت نشده قصه »درخت زندگی « است که در منطقه کوهمره سرخی فارس رایج است. این قصه به گونه ای با بن مایه های اساطیری درآمیخته است که تعیین مرز دقیق میان قصه و اسطوره در آن بسیار دشوار است. هدف نگارنده، بررسی این بن مایه ها در قصه »درخت زندگی « است. برای انجام این کار، نخست به شیوه میدانی، قصه از راویان متعدد ثبت و ضبط شده و سپس به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی بن مایه های اساطیری پرداخته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که چند بن مایه اصلی، محورهای اساسی قصه را تشکیل می دهند: 1. قهرمان قصه، عوامل زایش گاو، دختر، ابرهای باران زا را از چنگ نیروهای شر دیوان نجات می دهد و طراوت و سرسبزی را به جهان بازمی گرداند. 2. قهرمان و همراهانش از شش خان برای بازگشت به خانه می گذرند. 3. قهرمان قصه به سوی درخت زندگی درخت انار که در مرکز و محور عالم قرار دارد حرکت می کند و پس از زندانی کردن نگهبان درخت، از میوه درخت می چیند. 4. درخت انار و درخت انجیر به منزلۀ نمادهای باروری در قصه مطرح می شوند. اسطوره باروری و تلاش قهرمان برای رسیدن به میوه بارورکننده، یکی از محورهای اصلی داستان است. 5. ایزد سروش با عنوان »سروشی غیبی « در نقش هدایتگر و راهنمای قهرمان قصه ظاهر می شود.

The Analysis of Mythical Motifs in the Tale Tree of Life

A detail study of the tales can provide a rich understanding of beliefs, thoughts, way of living, totems, myths, and the old patterns of a nation. A good example of such tales which has never been recorded in any written source is the tale Tree of Life common in Kohmare Sorkhi area of Fars province in Iran. This tale is, somehow, intermingled with mythical motifs; therefore, it is difficult to determine the accurate boundary between tale and myth. The aim of the study, however, is to investigate these motifs in this tale. To accomplish this, this tale was registered and recorded out of different narrators borrowing a field method study as the research method; secondly, the mythical motifs were addressed with an analyticaldescriptive method. The findings of the study showed that several main motifs formed the fundamental pivots of the tale: 1) the hero of the tale saves the sources of birth cow, girl, and rainproducing clouds from the evil forces, and restores happiness and safety, 2) the hero and his companions overcome the six adventures to return home, 3) the hero of the tale moves towards the tree of life pomegranate tree which is at the center of the world and plucks the fruit after imprisoning the guard of the tree, 4) the pomegranate and fig trees are posed as fertility symbols in the tale. The myth of fertility and the attempt of the hero to reach the fertility fruits is one of the main pivots of the story, and 5) the oracle appears in the role of the guide and leader of the hero.