بن‌مایه‌های کهن عربی در دو داستان از هزار‌و‌یک‌شب(منادمت شیطان با ابراهیم موصلی و حکایت اسحاق موصلی با شیطان)

هزار و یک شب اثری است که تا اواخر سدۀ دوازدهم هجری، پیوسته در حال بالیدن بوده است و از این رو، لایه های تاریخی گوناگون در داستان های آن به چشم می خورد؛ از جمله لایۀ تاریخی بغدادی که داستان خلفای عباسی و درباریانِ درپیوسته با آنان، نمایانگر آن است. داستان منادمت شیطان با ابراهیم موصلی و حکایت اسحاق موصلی با شیطان که هر دو سرآمد خنیاگران زمانۀ خویش بودند در همین لایه جای می گیرد. این دو داستان گرچه در بغداد ساخته و پرداخته شده اند؛ اما بن مایه های به کار رفته در زیرساخت آن ها نه در بغدادِ عهد عباسی، بلکه در عربستان پیش از اسلام ریشه دارد؛ زیرا این داستان ها بر پایۀ دو بن مایۀ کهن عربی پرداخته شده اند. یکی پیوند دیرسال میان جن و موسیقی و دیگری شناختن جن به عنوان باشنده ای الهام گر که در اعتقاد به »تابع/ رئی الکاهن « و »شیطان الشاعر « پدیدار می شود. جستار پیش رو از رهگذر کاوش در منابع کهن عربی نشان می دهد که چگونه داستان سرا متاثر از این بن مایه ها، ابلیس را بسان خنیاگری زبردست ترسیم می کند که مقامی موسیقایی را به ابراهیم موصلی می آموزد.

Arabic old contents in two stories of “One Thousand and One Nights”

ldquo;One Thousand and One Nights rdquo;, has continued to grow until the end of the twelfth Hijri. There are therefore several historical layers in this stories, including the historic layer of Baghdād which represents the history of the Abbasid caliphs and the court that accompanies it. Satan rsquo;s companionship history with Abū Isḥāq Ibrāhīm alMawṣilī and the history of Ishāq alMawsili with Satan ndash; two expert minstrels of their time, fit into this same layer. Although these two stories were made and discussed in Baghdad, the themes used in their infrastructure are not anchored in Baghdad in Abbāssid dynasty but rather in preIslamic Saudi Arabia because they are based on two ancient Arab myths. The first is the longstanding link between jinn and music, and the other is the recognition of jinn as an inspirer who emerges in the belief of obedience to Cohen and the devil the poet . An upcoming exploration of ancient Arab sources shows how the storyteller, influenced by these myths, describes Iblis as a masterful minstrel who teaches musician Abū Isḥāq Ibrāhīm alMawṣilī.