بررسی تطبیقی داستانِ سیاوش و روایت مادرِ تعزیه‌نامه‌ها

باورها و سنت‌های ایرانی و از پی آن نقش و جایگاه معصومان و قهرمانان کهن این سرزمین، در آیین‌‌ها، اسطوره‌ها و نمادهای شیعیان ایران، به ویژه در فرهنگ و شعائر و هنرهای عاشورایی، نمودها و جلوه‌‌های زیادی دارند و در بسیاری از سنت‌های دینی، بن‌مایه‌های این پندارها را می‌توان مشاهده کرد. در این میان، نسخ تعزیه، به دلیل حشر و نشری که با عامۀ مردم داشته‌اند، از این باورمندی سرشارترند. در این مقاله کوشش شده است تاثیر داستانِ سیاوش بر روایت نسخۀ‌ تعزیه امام حسین(ع) نشان داده شود. از این رو، ضمن روایت خلاصۀ دو داستان و ویژگی‌هایشان،‌ همانندی‌ها و پیوندهای آن ها در زمینۀ تولد رازناک از مادری آسمانی، جنبۀ ازلی بودن، کنش‌ها و واکنش‌های طبیعت در برابر این قهرمانان، پیشگویی و آگاهی ایشان از سرنوشتشان، حضور فرازمینی‌ها در روایت دو داستان، مرکب و ادوات ویژه، پاک نهادی و شهادت طلبی، تکرار شوندگی در بستر تاریخ،‌ نیایش و شفاعت و نمادها و اشارات مشترک، واکاوی می شود. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که چگونه می‌توان در کنار روایت یک واقعۀ تاریخی، سرگذشت رازآلود قهرمانان اساطیری را با پیشوایان مذهبی در آمیخت؛ به گونه‌ای که آن شخصیت را برای مردم باورپذیرتر و حتی در خور ستایش بیشتر سازد.

Comparative analysis of Siāvash’s story and Ta'zieh Nāmah’s Narrative

Rituals and arts, Iranian beliefs and traditions, and therefore the role and status of the ancient and innocent heroes of this land bring about diverse events in the rituals, myths and symbols of the Iranian Shiites, especially in Ashurā culture. The traces of these contents and thoughts can be found in many religious traditions. In this sense, the Ta'zieh manuscript is even more widespread because of its reputation among the general public. This article has attempted to show the impact of Siāvash's story on Ta'zieh version of Imam Hussein. Therefore the purpose of this research is through summarizing the two stories and their characteristics, to examine their similarities and their links with the mysterious birth of a celestial mother, their eternal aspect, their actions and reactions of nature to these heroes, their prediction and awareness of their destiny, their presence of supernatural, equipment, martyrdom, repetition of history, worship and protection, as well as common symbols and references. This research attempts to answer the question of how, in addition to tell a historical fact, it would be possible to combine the myths of mythical heroes with religious leaders in order to make the character more credible and even more praiseworthy.