ساختار قدرت در خانواده و بازنمایی آن در قصههای عامیانۀ فارس

از میان انواع مختلف ادبیات شفاهی، قصه و افسانه به دلیل داشتن درون مایۀ غنی قابلیت بررسی خاستگاه و جلوه های مردم شناختی، جامعه شناسی، روان شناسی و ... را دارد. برخی جامعه شناسان بر این باورند که دانسته هایشان دربارۀ نهاد خانواده در گذشتۀ ایران بسیار ناچیز است؛ بنابر این داستان به ویژه داستان های عامیانه می تواند روشنگر بخش هایی از زندگی اجتماعی گذشته باشد که از چشم جامعه شناسان دور مانده است. یکی از موضوعات مورد توجه در مطالعات جامعه شناسی در نهاد خانواده، موضوع قدرت است. شناخت شیوه های توزیع قدرت در خانواده در دوره های گذشته نشان دهندۀ بسیاری از تحولات اجتماعی است. در این مقاله ساختار قدرت، شیوه های اعمال آن و نوع مقاومت در برابر قدرت و همچنین منابع تولید قدرت در روابط خانوادگی در 93 قصۀ عامیانه به روایت فارس به شیوۀ تحلیل محتوا بررسی شده است با این هدف که روشن شود ساختار قدرت در خانواده در قصه های عامیانه چگونه است. نتیجۀ این پژوهش نشان می دهد ساختار قدرت در خانواده سلطه گرایانه و بیشتر از نوع سلطۀ پدر در ارتباط با فرزند است. در روابط زن و مرد علاوه بر تسلط، ارتباط صمیمی و مشروع دیده می شود که زنان بر اساس ایدئولوژی های سنتی، قدرت مرد را حتی در روابط صمیمی می پذیرند. شیوه های اعمال قدرت بیشتر مجبورسازی، اما نوع مقاومت به ویژه مقاومت دختران در برابر سلطه، فعالانه و مقاومت پسران در ارتباط با پدر به دلایلی منفعلانه است. در میان منابع تولید قدرت در خانواده باور های جنسیتی، منابع اقتصادی اجتماعی، درایت به ویژه درایت فرزند و حیله بیشترین سهم را دارند.

Investigating power relation in family and its representation in folk tales of Fars province

Among the various types of oral literature and due to their richness, tales and myths have the ability to examine the origin and effects of anthropology, sociology, psychology, etc. Some sociologists believe that their knowledge of the institution of the family in Iran's past is negligible. Therefore, history, especially folktales, can illuminate parts of social life that are far from the eyes of sociologists. The question of power is one of the subjects of interest in sociological studies in family institution. Understanding the distribution of power within the family in past periods represents a lot of social change. In this article and in order to examine the power structure within folklore tales; the structure of power, its methods of action and the type of resistance in front of power, as well as the sources of power production in family relationships, were examined in 93 kinds of folk narrative using content analysis approach. The results showed that the power structure in family is highly dominant and is represented in terms of paternity in relation to the child. In relations between men and women, in addition to domination, there is an intimate and legitimate relationship that women accept based on traditional ideologies, the power of men even in intimate relationships. The methods for exercising more power are forced, but the type of resistance, especially girls 'resistance to domination, and boys' active resistance to the father for passive reasons are evident. Genderrelated beliefs, socioeconomic resources and tips, such as the child's tone and hints, are among the sources of energy production in the family.