مطالعۀ سنت دِسان‌خوانی در میان ترکمن‌ها

سنت داستان گویی تاریخی بسیار طولانی دارد و به عنوان گونه ای مهم از ادبیات شفاهی، در شناخت فرهنگ و ادبیات بسیار باارزش است. با وجود این، محققان به سنت دِسان خوانی در میان قوم ترکمن خلاف سنت های مشابه، بسیار کم توجه کرده اند. دِسان خوانی به اجرای داستان های عامیانه ای گفته می شود که ترکیبی از بخش های منثور و منظوم هستند و خُنیاگر (دِسان باغشی) به ترتیب آن ها را تعریف و به آوازی که با ساز همراهی می شود، اجرا می کند. این سنت شعری موسیقاییِ شفاهی، ما را با صورتی از ادبیات شفاهی و تطور و تحول آن و شگرد های روایی که در آن به کار رفته است، آشنا می کند. جدای از اهمیت و نقش مهم این سنت در فرهنگ ترکمنی، داستان ها در سنت دِسان خوانی در عین داشتن خصوصیات ترکمنی، تشابهاتی با فرهنگ های اقوام تُرک آسیای میانه و نیز فرهنگ های ایرانی دارند که بر هویت التقاطیِ این فرهنگ و نقش مهم ارتباطی آن دلالت دارند. نویسنده در این مقاله سعی دارد با مطالعۀ این سنت با تمرکز بر معرفی، طبقه بندی و مطالعۀ داستان ها، مجریان (دِسان باغشی ها) و تمهیدات اجرایی، سنت دِسان خوانی را در میان ترکمن ها بررسی کند.