بررسی تطبیقیِ ساختار و محتوای شش روایت منظوم از داستان «شست بستن دیو»

ترکیب عناصر فرهنگی ایران باستان با عقاید اسلامی، جلوه های متفاوتی در تاریخ تمدن ایران داشته است. هم گرایی میان مضامین ایرانی و مفاهیم اسلامی با غلبۀ جهان بینی اسلامی سبب پدیدآمدن سبکی جدید از تولیدات اسلامی ایرانی شده که هم انتقال دهندۀ فرهنگ باستانی است و هم اهداف اسلامی را برآورده می کند. یکی از این تولیدات، ماجرای »شست بستن دیو « است که در منظومه های دینی و به خصوص مجالس تعزیه حضوری برجسته داشته است. در این داستان، به وضوح التقاط مفهوم شرّ باستانی »دیو « در تقابل با قهرمان اسلامی یعنی امام علی(ع) مشاهده می شود. تولیدکنندگان و پرورندگان داستان شست بستن، هم در صدد نمایش فضایل بی نظیر و برتری امام علی(ع) نسبت به انبیا و صحابه هستند و هم مفهوم مذموم »شر « را در فرهنگ ایرانی و اسلامی در قالب »دیو « ارائه می دهند. متونی که از این داستان در دست است، مربوط به کمتر از پانصد سال اخیر است و زمان نگارش قدیم ترین ماخذ شناخته شدۀ آن، سدۀ نهم هجری است. در این پژوهش، محققان کوشیده اند تا با مقایسۀ شش روایت از داستان شست بستن دیو (دو منظومه و چهار مجلس تعزیه)، توصیفی از آن را در دو سطح محتوایی و ساختاری بررسی و نیز نقاط اشتراک و افتراق متون مورد نظر را تعیین کنند.

Comparative Analysis of Structure and Content of Six Versified Narratives: The Case Study of “Shast –Bastan-e Div”

The combination of ancient Iranian cultural elements and Islamic beliefs has had different effects on the history of Iranian civilization. The convergence between Iranian themes and Islamic concepts and the efflorescence of the Islamic worldview have created a new style of Islamic Iranian products that convey both an ancient culture and meet the goals of Islam. One of these productions is the history of ldquo;Shast ndash;Bastane Div rdquo; which has been predominant in religious rituals, especially in the Ta'zīya ceremony. In this story, the eclecticism of the ancient evil concept Demon is clearly seen in conjunction with the history of Islamic hero; Imam Ali (AS).To this end, the writers of these narratives aim either to highlight the virtue and superiority of Imam ndash;Ali in comparison with other ṣaḥābah or present the notion of evil in Iranian and Islamic culture as crystalized in texts. The texts of this story are related to less than 500 years and the earliest known source goes back to the 9th century. In this research and by comparing six narratives of these collections, the authors have tried to describe the points of divergence and convergence of these texts at content and structural levels.