ولایت‌نامه، نوع ادبیِ عامیانه در حوزۀ شعر شیعی

شعر شیعی با تنوع مضامین، رویکردها، کارکردها و قالب های شعری در دوره های تاریخیِ مختلف توانسته است به صورت جریانی مستمر و پویا تداوم یابد. محبان اهل بیت با عشق و شوری خاص، خالصانه ترین بخش ادبیات تشیع را تا پیش از استقرار حکومت صفویان با وجود موانع و تهدیدات فراوان خلق کردند. هنوز پژوهش های گسترده در دیوان ها و جُنگ های شیعیِ به جامانده از گذشته صورت نگرفته است؛ اما همین میزان انجام شده نشان می دهد شعر شیعی و گونه های مختلف آن توانسته است هم در حوزۀ شکلی و هم محتوایی بر تنوع و غنای شعری در ادبیات فارسی بیفزاید. از آن جمله شکل گیری گونه ها و زیرگونه های جدید است که در این مقاله برآنیم تا نمونه ای از آن را معرفی کنیم که از جُنگ های خطی استخراج کرده ایم. این گونۀ ادبی را مناقب خوانان در کوی و برزن و در زیرگذر بازارهای مناطق شیعه نشین می خواندند. مناقب خوانان با خواندن این گونۀ ادبی سعی در اثبات امامت و ولایت حضرت علی (ع) داشتند. تقسیم بندی این گونه بر اساس محتوا و درون مایۀ آن است که به صورت عنوان در آغاز اشعار ذکر شده است؛ عنوانی که بعدها به مرور زمان و در اثر تکرار بیانگر یک نوع و گونۀ ادبی در ادبیات دینی ما شده است. هدف از نگارش این مقاله، معرفی و بررسی گونۀ »ولایت نامه « است و نمونه هایی از دیوان ها و نسخه های خطی برای شاهد مثال آورده می شود. بدیهی است با بررسی های وسیع تر بتوان به انواع تازه تری در اشعار شیعی دست یافت.

Velāyat Nāmeh; Folk Literary Genre in Shiite Tradition

With a variety of themes, approaches, functions and poetic forms in different periods of history, Shiite poetry has stabilized itself as a kind of continuous and dynamic flow. The lovers of Ahl al ndash;Bayt have created the most passionate and diverse themes, and forms of Shiite literature before the establishment of Safavid dynasty in spite of obstacles and threats. Despite the lack of comprehensive research done in this field , the recent and newborn fields of research in this area shows the significance of Shiite poetry and its themes either in form or in function and can enrich the diversity of forms in Persian literature. The authors have tried to introduce the genesis of genres and subgenres of this field according to samples extracted from manuscripts. This literary genre has been totally current among the lovers of Ahl al ndash;Bayt in Shiite residential area (town, alley hellip;). By this means, they were trying to prove their love for The purpose of this article is to introduce and revise the type of Velāyat Nameh according to divans and manuscripts that are given as witness, for instance as new types of Shiite poetry.