بررسی و تحلیل اسطوره‌شناختی متلی از گویش لری بختیاری به نامِ «سر اره پا تیشه‌ای»

متل ها بخشی از ادبیات شفاهی بختیاری هستند که بسیاری از باورها، اعتقادات، آداب و رسوم، شیوه های زندگی، تاریخ و اسطوره های قومی و ملی را در بردارند. متل ها هنوز هم در ژرفای ناخودآگاه بخشی از مردمان روستایی و هم در دل شب های تاریک بر زبان تعدادی از راویان آن ها، حضوری فعال دارند و با داشتن جنبه های آموزشی و سرگرمی به زندگی آنان معنا می بخشند. ثبت، بررسی و تحلیل هر یک از این قصه های عامیانه در سراسر ایران، علاوه بر حفظ آن ها از خطر نابودی به توانایی های فرهنگی و ادبی کشور کمک می کند. در این جستار، متل »سر اره پا تیشه ای « از کتاب افسانه های مردم بختیاری نوشتۀ کتایون لیموچی انتخاب و روایت آن با تحقیق میدانی، اعتبارسنجی و تایید شد و در ادامه از منظر ژرف ساخت اسطوره ای، بررسی و تحلیل گردید. در این متل خواهری وجود دارد که همۀ جانداران، چه چهارپایان، چه آدم های آن را به شیوه ای اهریمنی فرومی بلعد. این متل ریشه هایی ژرف دارد که به اساطیر ایرانی به ویژه دیو خشم و بوشاسب و ایزد برجسته ای مانند سروش، ره می برد.

Mythological Analysis of a Folk Tale (Matal) Entitled “ Sar Arreh- Pā Tishei” : The Case Study of Bakhtiāri Dialect

The folk tales (Matals) are part of the Bakhtiāri oral literature, which include many beliefs, customs, lifestyles, history and ethnic and national myths. These stories are actively present in the unconsciousness of people and belong to the language of rural population and their narrators. They have an active presence and have meaning in their educational life and entertainment. Throughout history of Iran, the recording and analysis of each of these folk tales contribute not only to protect them from the danger of destruction, but also to enhance the country's cultural and literary capacities. In this research, the authors have selected ldquo;Sar Arreh Pā Tishei rdquo; folk tale(Matal) from the Bakhtiāri rsquo;s people myths written by Katāyoun Limouchi. They have then analyzed and validated its narration from the viewpoint of mythical deep structure by adopting field study research methodology. In this folk tale, a sister swallows all living creature either livestock or humans in Ahriman way. This folk tale finds its root in Persian myths especially in Div (demon) , bū scaron; acirc;sp and Soroush.