مروری بر ادبیات اقتصاد دانش‌بنیان: از شکل‌گیری تا عمل؛ مطالعه موردی: بررسی وضعیت اقتصاد دانش‌بنیان در ایران

نظریه‌پردازان ظهور عصر جدید اقتصادی را پیش‌بینی کرده‌اند که در آن، دانش منبع اصلی ثروت و تولید اقتصادی به‌شمار می‌آید. به‌بیان دیگر، اقتصاد در عصر جدید از اقتصاد منبع بنیاد فاصله گرفته و به اقتصاد دانش‌بنیان نزدیک شده است. اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که براساس تولید، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات شکل گرفته و سرمایه‌گذاری در دانش و صنایع دانش‌پایه مورد توجه خاص قرار می‌گیرند. به‌دلیل جایگاه اقتصاد دانش‌بنیان، تاکیدات مقام معظم رهبری و توجه ویژه سیاست‌گذاران به تحقق آن در اسناد بالادستی، مقاله حاضر به مرور ادبیات اقتصاد دانش‌بنیان پرداخته است. مقاله که به روش تحلیلی و توصیفی مبتنی بر اسناد تهیه شده است، به مباحثی مانند اقتصاد دانش‌بنیان در سیر اندیشه‌های اقتصادی، پیدایش نظریه اقتصاد دانش‌بنیان، تعاریف، ویژگی‌ها، مزایا، ارکان، شاخص‌های اندازه‌گیری، سیاست‌ها و وضعیت اقتصاد دانش‌بنیان در ایران براساس شاخص بانک جهانی پرداخته و در پایان، جمع‌بندی ارائه شده است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد تحقق اقتصاد دانش‌بنیان نیازمند نیروی کار آموزش‌دیده و متخصص، سیاست‌های حمایتی دولت، اصلاح فرهنگ جامعه، سیستم کارای نوآوری و ابداعات، بومی‌کردن دانش، فناوری اطلاعات و ارتباطات، رژیم نهادی و محرک اقتصادی، حمایت از حقوق مالکیت معنوی و ... می‌باشد. هم‌چنین گزارش بانک جهانی در سال 2005 نشان می‌دهد، یک عدم توازن بسیار بالا بین متغیرهای شاخص بانک جهانی وجود دارد. با تلاش دولت این عدم توازن در سال 2007 کمی کاهش‌یافته و طبق آخرین گزارش بانک جهانی در سال 2012، ایران با میانگین 3/91 از بین 146 کشور جایگاه 94 را از لحاظ اقتصاد دانش‌بنیان کسب کرده است.

A Review of Knowledge-Based Economy: from the Formation to the Action; Case study: knowledge-based Economy in Iran

Theorists have predicted the emergence of the new economic era in which knowledge is the main source of wealth and economic output. In other words, in a new era, the economy is getting away from the resourcebased method and is getting close to the knowledgebased one. Knowledgebased economy formed based on the production, distribution and application of knowledge and information. Therefore, investing in knowledge and knowledgebased industries got particular attentions. This paper reviews the literatures of knowledgebased economy due to its importance, and the emphasis of The Supreme Leader on special attentions of policy makers to implementation of it based on upstream documents. This article is provided according to the analytical and descriptive method based on available documents. The knowledgebased economy is addressed in the course of economic ideas, theories of knowledgebased economy, definitions, characteristics, advantages, elements, measuring indicators, policies of the knowledgebased economy in Iran, situation of Knowledgebased economy in Iran based on World Bank Index. At the end conclusion is presented. The results show that the fulfilling of the knowledgebased economy requires trained and skilled workforce, supportive government policies, making reform in society culture, efficient innovation system, indigenous knowledge, ICT, institutional and government stimulus, supporting intellectual property rights and so on. Although the World Bank 2005 report shows that there was a very significant imbalance between the indicators. By government efforts, the imbalance was declined slightly in 2007 and according to the latest World Bank report in 2012, Iran with an average 3/91 has gained the rank of 94 between 146 countries in terms of the knowledgebased economy.