تاثیر سرریز فناوری ناشی از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر عملکرد بخش صنعت

بر اساس نظر بسیاری از اقتصاددانان، شکاف قابل توجه درآمد سرانه مابین کشورهای توسعه‌یافته و درحال توسعه ناشی از شکاف قابل توجه فناوری مابین آنان است. بر اساس نتایج مطالعات تجربی، کشورهای در حال توسعه می‌توانند از کانال جریان ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی اقدام به کاهش شکاف فناوری نمایند. زیرا بنگاه‌های چند ملیتی وارد شده به اقتصادهای میزبان، به طور نسبی از فناوری مدرن‌تری نسبت به بنگاه‌های داخلی بهره‌مند هستند. البته باید خاطرنشان ساخت سرریز فناوری سرمایه‌گذاران خارجی تابع ظرفیت جذب سرریز فناوری در اقتصاد داخلی است. ظرفیت جذب فناوری در اقتصاد داخلی نیز تابعی از متغیرهای متعددی است که در این مطالعه، سرمایه انسانی مدنظر قرار گرفته است. باتوجه به نقش تعیین‌کننده بخش صنعت در اقتصاد جهانی، هدف مطالعه حاضر بررسی اثرات سرریزی سرمایه‌گذاری خارجی از منظر فناوری بر عملکرد بخش صنعت اقتصاد ایران طی دوره 8831-4731 در قالب برنامه‌های توسعه اقتصادی است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که طی برنامه دوم توسعه ارتباط قوی میان ارتقای سرمایه انسانی (معیار ظرفیت جذب)، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، اثرات سرریزی و عملکرد صنعت وجود ندارد. در حالی که طی برنامه سوم توسعه رابطه فوق محسوس بوده که از دلایل آن می‌توان به الزامات سیاستی این برنامه، در خصوص ارتقای نقش تحقیق و توسعه در سطح کلان اقتصادی و تصویب قانون جدید حمایت و گسترش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 1831 و اجرای سیاست کاهش انحصارات و تصدی‌گری دولت در اقتصاد اشاره کرد. شایان ذکر است، طی برنامه چهارم توسعه، اگر چه ارتباط مذکور نسبت به برنامه دوم توسعه بهتر و مناسب‌تر بوده است ولی نسبت به برنامه سوم عملکرد ضعیفی داشته است که از دلایل آن می‌توان به عدم تناسب بین اعتبارات پژوهشی و تعداد پژوهشگران و مصرف اعتبارات پژوهشی در امور جاری دستگاه‌های اجرایی، نبود امنیت سرمایه‌گذاری و اتخاذ سیاست‌های ناکارآمد در حمایت از صنایع داخلی اشاره کرد. در مجموع می‌توان بیان داشت ارتباط فوق در بخش صنعت طی دوره مذکور محسوس و قابل دفاع نبوده است.