دسترسی عمومی به اطلاعات اختراع در ایران؛ چرایی و چگونگی

نظام ثبت اختراع در سطح ملی دارای کارکردها و اهداف گوناگونی است که تشویق افشای اطلاعات اختراعات ثبت شده برای عموم مردم جامعه از جمله آنهاست. در تمامی کشورهای پیشرو در زمینه علم و فناوری، اطلاعات اختراعات با فاصله زمانی مشخصی از زمان درخواست ثبت، فارغ از این‌که با ثبت آن موافقت شود یا خیر، در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد. بنابراین باید پرسید که چرا دسترسی عمومی به اطلاعات نهفته در دل اختراعات ثبت شده در سطح ملی امری مطلوب است؟ جامعه چگونه از این اطلاعات بهره‌مند می‌شود؟ در این مقاله چرایی لزوم افشای اختراعات ثبت شده به عنوان یکی از کارکردهای اصلی نظام ثبت اختراع مورد کاوش قرار می‌گیرد. در ادامه چگونگی افشای اختراعات در ایران بر اساس قانون و همچنین در عمل بررسی و تحلیل می‌شود. این مقاله با ارایه نتایج یک پژوهش انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که اگر چه در طراحی نظام ثبت اختراعات ایران و تدوین قانون مربوطه، تشویق افشای اطلاعات اختراع مورد توجه بوده است اما این کارکرد مهم در ایران در مقایسه با آنچه که بر پایه استانداردها و معاهدات پذیرفته‌شده بین‌المللی انجام می‌شود تفاوت‌های چشمگیری دارد. این پژوهش بیان می‌دارد که در صورت بهبود ندادن کارکرد افشای اختراعات در ایران، پایه‌های نظام ثبت اختراع ملی همچنان متزلزل می ماند و این نظام جایگاه شایسته خود را در راه پیشرفت علم و فناوری کشور پیدا نمی‌کند.