نظریه اعتباریات به‌‏ مثابه فرانظریه اجتماعی نزد علامه طباطبایی و محقق عراقی

در این نوشتار سعی داریم نظریه اعتبار و مفاهیم اعتباری را در نگاه اندیشمند‌انی چون محقق عراقی و علامه طباطبایی به هدف به دست آوردن یک فرانظریه اجتماعی به نمایش بگذاریم. این نظریه توانایی تبیین هستی‌شناختی پدیده‌های رفتاری انسانی، اعم از پدیده‌های فردی و اجتماعی را داراست. با این وصف، تمرکز بیشتر این مقاله بر حیث اجتماعی این نظریه است. این مهم آنگاه میسر می‌شود که ما شناختی از دسته‌بندی‌های موجود نزد فیلسوفان و متفکران به‏‌دست آوریم تا بدان واسطه مشخص کنیم پدیده‌های اجتماعی ذیل کدام تقسیم‌بندی می‌گنجند. به نظر محقق عراقی هنگام اعتبارِ فروشنده و خریدار، مصداقی به حمل شایع از هویت اعتباری ـ برای مثال ملکیت ـ پدید می‌آید که موجب می‌شود بتوانیم مفهوم ملکیت را از آن هویت اعتباریِ پدیدآمده، اخذ کنیم. این هویت اعتباری نوپدید، همان واقعیت اجتماعی خرید و فروش است که ناشی از کنش اجتماعی است. علامه طباطبایی با کاوشی فلسفی در بنیادهای اعتبار، نسبت آن را با عقل عملی و اراده انسانی برقرار می‏‌کند و از این طریق اصول روش‏‌شناختی اعتبار و نحوه تحقیق را درباره اعتباریات هویدا می‏‌سازد. چنین کاوش‏‌هایی از طرف علامه، نظریه کلان اجتماعی را در خصوص واقعیت‏‌های اجتماعی به نمایش می‏‌گذارد و پرتو نوری بر نظریات محققان اصولی مانند محقق عراقی می‏‌افکند.