تاملی در رابطه علم تفصیلی خداوند به ماسوی ‏الله در مرتبه ذات و قاعده بسیط الحقیقه در کلمات ملاصدرا

علم تفصیلی حضرت حق به همه حقایق (ماسوی ‏الله با همه ویژگی‌ها و تفاصیل و همه اعدام و محالات) مورد قبول و تاکید همه اندیشمندان مسلمان است. آنچه مورد اختلاف یا تفاسیر گوناگون قرار گرفته، تبیین این علم است؛ به‏گونه‌ای‏که موجب کثرت در ذات نگردد و تغییر و حرکت را به ذات حق راه ندهد. دراین‏میان، قاعده «بسیط الحقیقة کل الاشیاء و لیس بشیء منها» از جمله مبانی و اصولی است که ملاصدرا و پیروان حکمت متعالیه برای این تبیین بدان متوسل شده‌اند و یک علم حضوری قبل از فعل (در مرتبه ذات) را به‏وسیله آن شرح و تفسیر کرده‌اند. اما قید «و لیس بشیء منها» مانع تفسیر آن به نحوی است که مورد ادعای اندیشمندان موافق با قاعده است. این مانع مورد نظر مقاله می‌باشد؛ یعنی تبیین مانع و پاسخ‌های آن و نارسایی‌های این پاسخ‌ها. به نظر می‌رسد پاسخ صحیح این مشکل و تفسیر صحیح این نحوه علم با قاعده اتحاد عقل و عاقل و معقول ممکن است که خود مقاله‌ای جدا می‌طلبد.