ارجاع علم حصولی به علم حضوری از نظر علامه‌ طباطبایی

از مباحث مهم معرفت‏شناسی، مبنا پیدا کردن برای علم و معرفت است؛ مبنایی که ضمانت صحت داشته باشد و ضمانت آن ذاتی باشد و از غیر کسب نکرده باشد. از جمله این مبناگروی، ارجاع علوم حصولی به علم حضوری است که از سوی مرحوم علامه‌طباطبایی برجسته و تبیین شد و دستاوردهای مهم معرفت‏شناسی دارد؛ به‏ویژه با توجه به توسعه آن از سوی شاگردان ایشان همچون شهید مطهری. از جمله این ارجاعات، ارجاع مفاهیم فلسفی به علوم حضوری است که مفهوم علت و معلول از این دسته مفاهیم است؛ مفاهیمی که از سوی هیوم ساخته ذهنی و از سوی کانت قالب ذهنی پنداشته شد و معرفت‏شناسی را به سمت شکاکیت و نوعی نسبیّت کشاند. با ارجاع این دسته از مفاهیم به علم حضوری، قضایای برآمده از این دسته مفاهیم ضمانت صحت می‏یابد و می‌تواند ناظر به واقع باشد؛ هر چند بدون این ارجاع نیز اصل علیّت و بدیهیات اولیه بشر قابل دفاع است که نوشتاری جدا می‌طلبد و اصل مطلب در کلمات فارابی آمده است. از دیگر موارد ارجاع، ارجاع محسوسات ظاهری به علم حضوری است که تبیین روشنی بود بر دو مطلب: 1. خطا در احساس نیست، بلکه خطا در تطبیق است. 2. محسوسات جهت مطابقت به تبیین نیاز دارند و به صرف احساس نمی‌توان به‏طور قطع گفت امر محسوس در خارج موجود است یا چه ویژگی‏ای دارد.

Allama Tabatabaei and referring knowledge by acquisition to knowledge by presence

To find a foundation for knowledge is among the important discussions in epistemology, a foundation that is self-warranted, not acquired from anything else. Referring knowledge by acquaintance to knowledge by presence is a foundationalist theory that is underlined and explained by Allama Tabatabaei. This theory which has been furthered explained by Martyr Mutahhari, his disciple, has many epistemic implications. One of such references is the reference of philosophical concepts such as the concepts of cause and effect to knowledge by presence. These concepts were considered as mental constructions by Hume and mental frameworks by Kant, leading thus epistemology to skepticism. By referring these concepts to knowledge by presence, they were able to deem the statements made out of these concepts as self-warranted and objective. The principle of causality and self-evident truths are however defendable, as mentioned by Farabi, without relying on such references. This is of course an independent research work. Another instance of reference is the reference of outwardly sensible things to knowledge by presence. It includes two things: 1) error is not in sense perception but in application (of sense perception) 2) to attain correspondence sensible things are in need of explanation, implying that one cannot definitely say that something exists in the external world and has certain qualities as soon as one senses it.