بررسی تطبیقی برهان نفس در فلسفه اسلامی و فلسفه غرب

اندیشمندان و فیلسوفان از راه‌های گوناگونی به اثبات خدا پرداختند. یکی از این راه‌ها، راه نفس است و برهانی که از این طریق بر اثبات وجود خدا اقامه شده، «برهان نفس» نامیده می‏شود. در فلسفه اسلامی نخستین‏بار سهروردی، که نفس‏شناسی را نقطه آغاز فلسفه‏ورزی خود قرار داده بود، از این طریق به اثبات خدا پرداخت و فیلسوفان بعدی مانند ملاصدرا، سبزواری و علامه‌طباطبایی راه او را ادامه دادند. در فلسفه غرب، دکارت که نخستین اصل فلسفی خود را وجود اندیشنده و اندیشه‌های او اعلان کرده بود، درصدد برآمد از طریق وجود نفس و وجود مفهوم خدا در آن، به اثبات خدا بپردازد. برهان دکارت، «برهان علامت تجاری» نامیده شده است، ولی چون او نیز از طریق نفس و ویژگی آن به اثبات خدا پرداخته است، می‌توان برهان او را نیز برهان نفس خواند و با برهان نفس در فلسفه‌ اسلامی مقایسه کرد. برهان دکارت ناتمام است؛ زیرا بر تقریری از اصل علیت مبتنی است که در آن، میان حیثیت هستی‏شناختی و معرفت‏شناختی مفاهیم ذهنی خلط شده است، اما برهان فلسفة نفس در فلسفه اسلامی تام است.

A Comparative Study of Argument from Soul in Islamic and Western Philosophy

Scholars and Philosophers have tried to prove the existence of Allah in different ways, of which one is the way of soul. The argument thus presented is known as the argument from soul. In Islamic philosophy, Suhrawardi, who had dealt with psychology as the starting point of his philosophy, was the first philosopher who attempted to prove God in this way. Subsequent philosophers such as Mulla Sadra, Sabzwari and Allama Tabatabaei followed in his footsteps. In Western philosophy, Descartes who had declared the existence of a thinker and his thought as the foundation of his philosophy, tried to prove God through the existence of soul and the existence of the concept of Allah with it. Though the argument presented by Descartes is called 'trademark argument', it can also be called argument from soul and thus it can also be compared with the argument from soul in Islamic philosophy. Descartes' argument is however incomplete, for it is based on a formulation of the principle of causality in which the ontological features of mental concepts are confused with their epistemological features. The argument from soul is, nevertheless, complete in Islamic philosophy.