نظریه اعتدال در فلسفه سیاسی اسلامی

فلاسفه اسلامی بر مبنای جهان‌بینی علمی و نظری خود قائل به حاکمیت اعتدال بر کل عالم هستی هستند و آن را بر موجودات تکوینی ِعالم آسمانی جبری دانسته و بر موجودات ارادی ِعالم زمینی و عالم خیرات و شرور خاصه بر حیات سیاسی انسان لازم و ضروری می‌دانند و همواره رسیدن به آن را در زندگی مدنی و نظام سیاسی دغدغه ذهنی و مساله فکری خود قرار داده‌اند. پرسش آن است که با توجه به وجود تمایزات میان عوالم مذکور، آنان از اعتدال حاکم بر عالم آسمانی و موجودات تکوینی چه تبیینی نموده و چه جایگاه و نقشی برای اعتدال در موجودات ارادی ـ تشریعی و زندگی مدنی و نظام سیاسی قائلند و حقیقت آن را چه می‌دانند؟ ادعا آن است که فلاسفة اسلامی اعتدال در عالم موجودات ارادی و در زندگی فردی و مدنی و نظام سیاسی را سبب برای ثبات و تعادل بخشی و در نتیجه سبب برای کمال آنها می‌دانند همان‌طور که عالم سماوی و موجودات تکوینی آن از چنین ثبات و تعادلی برخوردارند. آنان دستیابی به آن را از طریق حاکمیت حکمت و شریعت بر زندگیِ فردی و مدنی ممکن می‌دانند. نویسنده با روش توصیفی ـ تحلیلی به معرفی چیستی اعتدال و تبیین جایگاه و اهمیت آن در نظام هستی اعم از عالم آسمانی و زمینی بر می‌آید. از نتایجی که براین موضوع بار می‌شود آن است که موضوع اعتدال به جهت امر فطری‌بودن آن به رشد و شکوفایی تمام استعدادها و ظرفیت‌های کمالی انسان خاصه خصلت عقلانی انسان در ابعاد نظری و عملی و رفتاری افراد در تعاملات مدنی می‌انجامد و توازن و ثبات و تعادل افراد و جامعه و نهادهای مدنی آن را در پی دارد.

Theory of Moderation in Islamic Political Philosophy

Based on their scientific and theoretical world view, Muslim philosophers believe that moderation dominates the entire universe. They think that heavenly bodies are already moderate but as for the earthly volitional existents especially human beings in their political lives, they are obliged to be moderate. They have always considered attaining this principle in their civil lives and political system as one of their goals. Given the distinctions between the said worlds, the questions are: how did they explain moderation that dominates the heavenly bodies and real beings? What is the role and status they give to volitional-legal beings and civil lives and political systems? How do they explain their nature and essence? It is claimed that Muslim philosophers regard moderation in volitional beings in their private lives and political systems as a cause for their stability and perfection - a thing that heavenly bodies already have. They believe that one can reach moderation through the domination of theosophy and sharia laws on one's personal and civil life. Making use of analytic- descriptive methodology, the writer explains the nature and status of moderation in creation whether heavenly or earthy. It concludes that moderation, being innate, contributes to the actualization of all human potentials and capacities including his intellect, theoretical and practical, bringing about thus stability and equilibrium among persons and their communities plus with their civil institutions.