سریان تجرد در مادیات از منظر ملاصدرا

نظام هستی‌شناسی حکمت متعالیه و تاکید منابع دینی بر تسبیح تمام موجودات، صدرالمتالهین را بر آن داشت که نظریه تساوق وجود و علم را ارائه دهد. اما ضرورت تجرد عالم موجب تبلور این سوال در ذهن شد که موجودات مادی چگونه می‌توانند عالم و تسبیح‌گوی حق باشند. راه حل صدرا برای حل این تعارض قائل شدن به نفس و عقل برای اشیاء طبیعی بود. ولی این راه حل از نظر برخی ناتمام است. پژوهش حاضر با هدف تبیین نحوه ارتباط مراتب تجردی و مادی در اشیاء طبیعی و به روش توصیفی تحلیلی به تبیین دیدگاه ملاصدرا در این باره پرداخته و به این نتیجه رسیده که وقتی او رابطه مراتب تجردی و مادی را در امور طبیعی مانند رابطه نفس و بدن می‌داند و نفس و بدن نیز با یکدیگر متحدند، در مادیات نیز مرتبه مثال عقلی با افراد طبیعی متحد بوده و اتحاد در آن همچون اتحاد نفس و بدن، از نوع اتحاد شان و ذی‌شان است. بدین ترتیب براساس اطلاق مقسمیِ مرتبه تجردی، سریان تجرد در مراتب مادی را شاهد بوده و مادیات دیگر مادی محض نبوده، بلکه امور مادی مجرد هستند.نظام هستی‌شناسی حکمت متعالیه و تاکید منابع دینی بر تسبیح تمام موجودات، صدرالمتالهین را بر آن داشت که نظریه تساوق وجود و علم را ارائه دهد. اما ضرورت تجرد عالم موجب تبلور این سوال در ذهن شد که موجودات مادی چگونه می‌توانند عالم و تسبیح‌گوی حق باشند. راه حل صدرا برای حل این تعارض قائل شدن به نفس و عقل برای اشیاء طبیعی بود. ولی این راه حل از نظر برخی ناتمام است. پژوهش حاضر با هدف تبیین نحوه ارتباط مراتب تجردی و مادی در اشیاء طبیعی و به روش توصیفی تحلیلی به تبیین دیدگاه ملاصدرا در این باره پرداخته و به این نتیجه رسیده که وقتی او رابطه مراتب تجردی و مادی را در امور طبیعی مانند رابطه نفس و بدن می‌داند و نفس و بدن نیز با یکدیگر متحدند، در مادیات نیز مرتبه مثال عقلی با افراد طبیعی متحد بوده و اتحاد در آن همچون اتحاد نفس و بدن، از نوع اتحاد شان و ذی‌شان است. بدین ترتیب براساس اطلاق مقسمیِ مرتبه تجردی، سریان تجرد در مراتب مادی را شاهد بوده و مادیات دیگر مادی محض نبوده، بلکه امور مادی مجرد هستند.

the flow of immateriality in material entities from the perspective of mullā ṣadrā

the ontology of transcendent philosophy and the emphasis of religious sources on the glorification (tasbīḥ) of all beings led mullā ṣadrā to propose the theory of the concomitance of existence and knowledge. however, the necessity of the knower’s immateriality raised the question of how material entities can know and glorify the divine. sadra’s solution to this apparent contradiction was to ascribe soul and intellect to natural objects. however, some critics view this solution as incomplete. this study aims to elucidate the relationship between the immaterial and material levels in natural objects, employing a descriptive-analytical method to elaborate on mullā ṣadrā’s perspective. it concludes that since sadra likens the relationship between the immaterial and material levels in natural objects to that of the soul and body, where they are united, the same applies to material entities. in material entities, the level of the ideas (mithāl) is united with the natural objects and this unity, like the unity of soul and body, is of the type of the unity of manifestation and the manifester. thus, based on the category absoluteness (iṭlāq-i maqsamī) of the immaterial level, immateriality flows through material levels. consequently, material entities are no longer purely material but rather material-immaterial in nature.