عینیت محتوایی صدور فلسفی، تجلّی عرفانی و خلقت قرآنی در رابطه میان حق و خلق

قرآن، تمام ممکنات را مخلوق و آیات حضرت حق می داند و رابطه میان خدای سبحان و دیگر موجودات را، خلقت عنوان می کند. در این میان فیلسوفان رابطه مذکور را با واژه صدور پیگیری کرده و حق تعالی را مصدر و ممکنات را صادر از او می دانند؛ از طرفی عارفان نیز همان رابطه را با عنوان تجلِّی دنبال می کنند. حال سوال این است آیا حقیقت هر کدام از صدور فلسفی، تجلّی عرفانی و خلقت قرآنی یکی است؟ این نوشتار، با توجه به عینیتِ فقرِ ذاتیِ وجودِ ممکنات نسبت به واجب تعالی در فلسفه، با فناءِ تجلّیات و جلوه های خلقی در وجود حقیقی حضرت حق در علم عرفان و عینیت هر کدام از فقر ذاتی و فناء با عدم استقلال آیات الهی و مخلوقات حق تعالی به حسب آیات قرآن، اثبات نموده است که حقیقت صدور فلسفی، تجلّی عرفانی و خلقت قرآنی یکی است و به اقتضای «الحق لا یضادّ الحق، بل یوافقه و یشهد له» باید گفت قرآن و عرفان و برهان، از هم جدایی ندارند. انجام تحقیقاتی از این دست، آشکار کننده تفکیک ناپذیری قرآن و عرفان و برهان بوده و مانع از برداشت های غیر واقعی از مقصود و منظور فیلسوفان و عارفان می‎گردد.

philosophical emanation, mystical manifestation, and qur’anic creation - the content equivalence in the relationship between god and creation

the qur’an identifies all existents as creations and signs (āyāt) of the divine, describing the relationship between god and other beings as one of creation. philosophers, on the other hand, interpret this relationship through the concept of emanation (ṣudūr), viewing god as the source (maṣdar) and all existents as emanating from him. while mystics conceptualize this relationship as manifestation (tajallī). the question arises: is the reality of philosophical emanation, mystical manifestation, and qur’anic creation essentially the same? the essential poverty and dependence of all contingent beings on the necessary existent in philosophy is identical to the annihilation (fanā) of manifestations in the true existence of the divine in mysticism, and these two are identical to the non-independence of divine signs and god’s creations based on the qur’anic verses. on these bases, this study demonstrates that the reality of philosophical emanation, mystical manifestation, and qur’anic creation is one and the same. by the principle truth does not oppose truth but aligns with and bears witness to it”, the inseparability of the qur’an, mysticism, and philosophy is affirmed. research of this nature highlights the inseparability of the qur’an, mysticism, and philosophical reasoning, preventing misinterpretations of the intentions and perspectives of philosophers and mystics.