مفهوم‌شناسی رتق و فتق آسمان‌ها و زمین در قرآن با تاکید بر نوآوری علامه طباطبایی در المیزان

آیه 30 سوره انبیا از فتق آسمان‌ها و زمین پس از آنکه در حالت رتق بوده‌اند گزارش داده است. مفسران با کمک دیگر آیاتی که به مراحل آفرینش جهان اشاره دارد و نیز با کمک مباحث و نظریه‌های علمی مربوط به آفرینش جهان مادی و همچنین با بهره‌گیری از روایات ناظر به تفسیر این آیه دیدگاه‌های مختلفی را در باره مفهوم رتق و فتق مطرح کرده‌اند. این دیدگاه‌ها مبتنی بر این است که رتق و فتق دو پدیده‌ای می‌باشند که در گذر زمان در آفریده‌های مادی به وقوع پیوسته و به انجام رسیده است؛ به‌گونه‌ای که برای بشر امروز قابل مشاهده نیست.علامه طباطبایی در تفسیر المیزان اگرچه برخی از این انظار را قابل پذیرش دانسته، ولی خود دیدگاه نوی را مطرح کرده است. در دیدگاه علامه رتق به معنای قوه و فتق به معنای فعلیت در اشیاء مادی است. براساس این دیدگاه، رتق و فتق دو پدیده‌ای است که همواره در جهان مادی جاری و ساری بوده و خواهد بود و از سویی برای انسان‌ها در همه دوره‌ها قابل مشاهده و تدبر است و این دو ویژگی با سیاق و غرض آیه سازگارتر می‌باشد. ازاین‌رو بیانگر امتیاز دیدگاه علامه بر انظار دیگر است.

conceptual analysis of the ratq and fatq of the heavens and the earth in the quran with emphasis on ‘allāmah ṭabāṭabā’ī’s innovation in al-mīzān

verse 30 of sūrah al-anbiyā’ informs of the fatq (separation/unravelling) of the heavens and the earth after they were in a state of ratq (joined entity/interwoven). exegetes have proposed various interpretations of the concepts of ratq and fatq by referencing other quranic verses that discuss the stages of creation of the universe, utilizing scientific theories related to the creation of the material world, and considering relevant narrations. these interpretations are centered upon the idea that ratq and fatq are two phenomena that occurred over time in the material creation and have come to an end. thus, they are no longer observable by humans today. in his commentary al-mīzān, ‘allāmah ṭabāṭabā’ī has accepted some of these views, but himself presents a novel perspective. he interprets ratq as potentiality and fatq as actuality within material entities. according to ‘allāmah, ratq and fatq are two continuous phenomena in the material world that can be observed and reflected upon by humans in all eras. these two features align better with the context and purpose of the verse, thus highlighting the superiority of ‘allāmah’s view over other interpretations.