بررسی یکسانی انگاره ادراکات اعتباری علامه طباطبایی و علوم غیر یقینی در آثار فارابی

یکی از مسائل پیرامون اعتباریات، پیشینه آن در میان حکماست. در این نوشتار، برای بررسی دقیق این مساله، نخست ویژگی‌های ادراکات اعتباری از نظر علامه طباطبایی استخراج شده و در گام بعد در آثار فارابی جست‌وجو می‌شوند. این ویژگی‌ها از نظر علامه1 به این شرحند: بر اساس نیازهای اجتماعی انسان وضع می‌شوند. در صدد کشف واقعیت نبوده و دارای نفس‌الامر نیستند. از مشهورات و مخیلات تشکیل شده‌اند، موجب تکامل انسان نیستند، فایده آنها تنها در انگیزش انسان به سوی انجام فعل است، این علوم منشا حقیقی دارند و با جعل مفهومی حقیقی برای حکایت از شیء دیگر شکل می‌گیرند، قوه شکل‌دهنده این مفاهیم و گزاره‌های مربوط به آنها، عقل عملی و قوای ادراکی تحت فرمان آن، یعنی واهمه و متخیله هستند و ... .با جست‌وجو در آثار فارابی، این خصوصیات را می‌توان در گزاره‌های غیر یقینی شامل «جدلی (مشهورات)، خطابی (مقبولات) و شعری (مخیلات)» یافت. علامه طباطبایی مجموع این گزاره‌ها را با عنوان واحد اعتباریات بررسی نمود و چگونگی شکل‌گیری، ارزش معرفتی و کارکرد‌هایشان را با تفصیل و دقت بیشتری توضیح داد. بحث از اعتباریات می‌تواند توجه دانشمندان را به نقش این ادراکات در علوم انسانی معاصر و تمایزشان با علوم عملی حقیقی برانگیزاند.

a study of the model of subjective perceptions in ‘allāmah ṭabāṭabā’ī’s works and the non-certain sciences in fārābī’s works

one of the issues surrounding subjective considerations (i’tibāriyyāt) is its background among the philosophers. in order to closely examine this issue, firstly, the characteristics of subjective perceptions according to ‘allāmah ṭabāṭabā’ī are extracted in this paper and in the next step, they are searched for in the works of fārābī. according to ‘allāmah, these characteristics are as follows:- they are constructed based on human social needs.- they do not aim to discover or correspond to an objective reality.- they are formed from common beliefs (mashhūrāt) and imaginations.- they do not lead to human perfection.- their benefit lies solely in motivating humans to perform actions.- these concepts have a real origin and take shape by making a real concept to represent another thing.- the faculty that forms these concepts and their related propositions is practical reason and the perceptual faculties that are under its command, namely estimation and imagination, etc.by searching through fārābī’s works, these characteristics can be found in non-certain propositions including &dialectical (that employs common beliefs), rhetorical (that employs accepted propositions), and poetic (that employs imaginations)&. ‘allāmah ṭabāṭabā’ī examines all these propositions under one single topic of subjective considerations (i’tibāriyyāt) and explains their formation, epistemic value, and functions in detail and with greater precision. the discussion of subjective considerations can draw the attention of scholars to the role of these perceptions in contemporary humanities and their distinction from real practical sciences.