نقد و بررسی تحلیل معناشناختی مصلحت از دیدگاه علامه طباطبایی

مطابق دیدگاه علامه، مصلحت عبارت است از بودن شیء بر مقتضاى طبیعت اصلی خود، به‌گونه‌ای که خیر و فایده شایسته و در خور بر آن مترتب گردد بدون اینکه فاسد شود تا از آثار خوبش محروم گردد. این تعریف به سه عنصر اصلی «مصلحت، امری از سنخ بودن و وجود»، «مقتضای طبیعت اصلی اشیاء» و «ترتّب خیر و نفع شایسته بر طبیعت اصلی اشیاء» و دو عنصر فرعی دیگر قابل تحلیل معناشناختی است. پیامد این تحلیل در قلمرو و مصادیق مصلحت روشن می­شود. گرچه تعریف ارائه‌شده تعریف دقیقی است، اما به نظر می­رسد جامع افراد نبوده و تنها شامل مصلحت تکوینی باشد. به همین جهت اگر بخواهیم تعریف جامعی ارائه دهیم، باید بگوییم مصلحت، شایستگی و تناسب هر امری با مقتضای حقیقت اصلی شیء است. این تعریف به سه عنصر اصلی «مصلحت، امری وجودی و عدمی متناسب با مقتضای حقیقت اصلی اشیاء»، «مقتضای حقیقت اصلی اشیاء» و «وابستگی مراتب مصلحت، به میزان تناسب و شایستگی با حقیقت اصلی اشیاء» و سه عنصر فرعی دیگر قابل تحلیل است. پیامد این تحلیل در قلمرو و مصادیق مصلحت نیز روشن می­شود.

critique and examination of the semantic analysis of expediency from the perspective of allamah tabataba’i

according to allamah tabataba’i, expediency means something being in accordance with its real nature, leading to its deserving and befitting goodness and benefit, without becoming corrupt that would deprive it of its positive effects. this definition can be semantically analyzed into three main elements: “expediency, being a state of existence”, in accordance with the real nature of things and the real nature of things leading to deserving goodness and benefit”. additionally, two secondary elements can be identified in this analysis. the consequences of this analysis become clear in the domain and instances of expediency. although the provided definition is precise, it seems not to be comprehensive and only encompasses existential (takwīnī) expediency. therefore, if we aim to provide a comprehensive definition, we should state that expediency is the worthiness and appropriateness of every matter in accordance with the actual reality of the thing. this definition can be analyzed into three main elements: expediency, being an existential and non-existential matter appropriate in accordance with the actual reality of things, in accordance with the actual reality of things, and the dependence of the levels of expediency on the degree of worthiness and appropriateness to the actual reality of things. additionally, three secondary elements can be identified in this analysis. the consequences of this analysis are also clarified in the domain and instances of expediency