بررسی حقیقت اختیار از منظر مکتب تفکیک؛ نقدی بر کتاب «مساله علم الهی و اختیار»

حقیقت اختیار امری وجدانی و بدیهی است و همه انسان‌ها آن را با علم حضوری بسیط می‌یابند، ولی تحلیل و تفسیر این حقیقت و تبیین تفصیلی آن بسیار دشوار است و از مسائل اختلافی بین اندیشمندان به‌شمار می‌رود. اخیراً برخی اندیشمندان مکتب تفکیک، با ردّ آموزه‌های فلسفی و عرفانی، تحلیلی از حقیقت وجدانی اختیار عرضه کرده‌اند که از جهاتی شبیه تفکر اشاعره است. این تحلیل با ‌اینکه با ظاهری عقلی ارائه شده، اشکالات عقلی فراوانی دارد که برخی از آنها به نوع تقریر پیروان مکتب تفکیک اختصاص دارد.در این مقاله، با روش تحلیلی و توصیفی نشان داده‌ایم که اندیشه مکتب تفکیک در زمینه حقیقت اختیار و اختیار حقیقی نادرست است و در نتیجه همه ادعاهایی که پیروان این مکتب بر این اندیشه بنا کرده‌اند نیز بی‌دلیل یا بی‌پایه و اساس به‌شمار می‌روند. شایان ذکر است که در این نوشتار، اولاً دیدگاه مکتب تفکیک را اندیشه‌های ارائه‌شده در کتاب «مساله علم الهی و اختیار» در نظر گرفته‌ایم و ثانیاً از تکرار اشکالاتی که فلاسفه و متکلمان پیش از این در نقد این نظریه مطرح کرده‌اند، صرف ‌نظر نموده‌ایم.

investigating the reality of free will from the perspective of the school of tafkīk (separation): a critique of the book the issue of divine knowledge and free will

the reality of free will is an intuitive and self-evident matter that all humans perceive through simple presential knowledge. however, analyzing and interpreting this reality and providing a detailed explanation is quite challenging and remains a matter of dispute among scholars. recently, some scholars of the school of tafkīk (separation), by rejecting the philosophical and mystical teachings, have presented an analysis of the intuitive reality of free will, which in some ways is similar to ash’arite viewpoint. this analysis, while presented with a seemingly rational appearance, has numerous rational flaws. some of these flaws are attributed to the manner of interpretation of the followers of the school of tafkīk. in this article, using analytical-descriptive approach, we have demonstrated that the idea of the school of tafkīk regarding the reality of free will and real free will is incorrect. consequently, all claims made by the followers of this school based on this idea are groundless and unfounded. it is worth mentioning that in this paper, we have firstly considered the perspective of the school of tafkīk based on the ideas presented in the book the issue of divine knowledge and free will. secondly, we have refrained from repeating the criticisms that philosophers and theologians have previously raised in criticizing this perspective