بررسی تناقض‌نمای هبوط و عروج حضرت آدم از منظر عالمان مسلمان

جستار پیش‌رو با روش گردآوری کتابخانه‌ای نرم‌افزاری و نیز داده‌پردازی تحلیلی انتقادی و با هدف بررسی و نقد استدلالی دیدگاه‌های پیرامون هبوط آدم و تنزل مقام یا ترفیع و عروج وی به نگارش در آمده است که پس از تبیین مفاهیم آدم و هبوط، به بیان حقیقت هبوط و سپس بررسی دو دیدگاه اصلی پرداخته است و در ادامه به این نتیجه می‌رسد که نه‌تنها به‌خلاف دیدگاه برخی از مفسران و متکلمان اسلامی‌‌تناقضی میان هبوط و عروج وجود ندارد، بلکه با تبیین عقلی و استدلالی مبانی نظریه حکیمان و عارفان مسلمان پیرامون هبوط و کرامت انسان و نقد و زیر سوال بردن مبانی دیدگاه‌های مقابل، با دو استدلال حکمی و عرفانی بیان می‌دارد که تنها راه عروج آدم به کمال نهایی‌اش هبوط بوده است و هبوط ملازمتی با معصیت تشریعی و یا ترک اولی و اخراج از بهشت ندارد؛ چراکه در حقیقت، هبوط گسترش شعاع وجودی حقیقت آدم و به‌کارگیری ابزارهای موجود در عالم ماده برای عروج است.

a look into the paradox of adam’s fall and ascension in the light of muslim scholar’s view

in what follows, adopting a library-software method in collecting data and critical-analytic method in processing, the author aims to study and criticize views and arguments about the adam’s fall and ascension. having explained the concepts of adam and fall, he goes to deal with two major views and goes on to draw the conclusion that -contrary to the views of some muslim scholars and exegetes- not only there is no contradiction between the fall and ascension, but also the only way for adam’s ascension to his perfection is his fall onto this earth. he has rationally argued for the principles of muslim philosophers and mystics’ views about the fall and human dignity and undermined the principles of the opposite views. he has also demonstrated that adam’s fall was not entailed by legal disobedience or abandonment of what is more worthy or expulsion from eden. on the contrary, the issue of fall required the expansion of the ontic rays of adam and his use of existing means in this material world for his ascension.