تحلیل و بررسی اقسام فعل حَسَن و نسبت آن با افعال الهی در اندیشه متکلمان

یکی از مبادی مساله حسن و قبح، مفهوم‌شناسی دو واژه حَسَن و قبیح بوده و نسبت‌سنجی این دو واژه با عناوین احکام خمسه، یعنی واجب، حرام، مستحب، مکروه و مباح، نیز در همین راستا محل بحث متکلمان قرار گرفته است. دیدگاه‌های مختلفی در نسبت‌سنجی مذکور میان متکلمان شکل گرفته است؛ چنان‌که گاهی اصل لزوم این نسبت‌سنجی مورد تردید قرار گرفته است. پژوهش حاضر بعد از نقل و ارزیابی آرای متکلمان نشان داده است که تردید در لزوم و ثمره نسبت به این بحث، منشا درستی ندارد و این بحث از مبادی تاثیرگذار در فروعات مباحث عدل و مساله حسن و قبح عقلی است. تحلیل و ارزیابی آرای ناظر به نسبت‌سنجی میان حسن و قبح و احکام خمسه به این نتیجه منتهی شد که داخل کردن فعل مکروه در عنوان «فعل حَسَن» که در قرون میانه رواج یافته فاقد توجیه و پشتوانه محکم است؛ چنان‌که خارج کردن فعل مباح از عنوان فعل حَسَن و رد نسبت تناقض میان دوگانه «حَسَن و قبیح» و پذیرش وجود واسطه میان این‌دو، طریق صواب و قول مختار است.

Different Kinds of Good Act and Their Relation to Divine Acts in the Light of Theologian’s Thought (An Analysis and Study)

One fundamental principle of good and evil theory is the semantics of the two terms and their relation to the five legal rules (obligatory, forbidden, recommended, reprehensible, mubah neutrally allowed); this is the point of controversy among theologians’. There are different views as to this relation among theologians. Sometime they have cast doubt on the very requirement of such a study.Having examined and evaluated the theologian opinions, the author has shown that there is no ground to cast doubt on the requirement and outcome of such a study, for it is one effective foundation of the branches of the theory of justice and that of good or evil. The examination of the above relation leads to the conclusion that the inclusion of the reprehensible under “good act” practiced during the middle ages of Islam was wrong and erroneous. In addition, the exclusion of mubah (the neutrally allowed) from “good act” is correct and valid and my favored view. The reason is that there is no contradiction in the duality of “good/evil”, rather there is an intermediate thing between them.