چیستی انسان در اعلامیه حقوق بشر از منظر ملاصدرا

جستار حاضر، حول محور پرسش از چیستی انسان سامان‌یافته است. تحلیل و توصیف موضوع مذکور از منظر ملاصدرا، ما را به کیفیت خاص بودن انسان یا نحوه سهم داشتن آن از هستی توجه می‌دهد. این نحوه بودن، همان‌گونه که نشان‌ می‌دهد انسان دو سر حلقه وصل هستی است، بیان‌کننده تعریف او از همین منظر نیز هست. انسان ‌به‌مثابه دو سر حلقه وصل هستی، مقام ویژه‌ای در نظام هستی دارد که بر بنیان آن خدامحوری جایی برای انسان‌مداری نمی‌گذارد. در نگاه نخست، انسان مرتبه بالفعل یا ثمره کل سیر تدریجی وجودی به‌سوی کمالات معنوی است که بشر حالت بالقوه‌ آن به‌حساب می‌آید. اما در نگاه دوم، انسان فقط بشر است و هیچ مرتبه‌ای جز این ندارد. این نگاه از حیث جهان‌بینی، بزرگ‌ترین چالش بشر امروز به‌حساب می‌آید؛ چون تمام مراتب متعالی متصور برای انسان را تحت شعاع علم‌گرایی دوره جدید به تعویق انداخته و آن را در مرتبه بشر محدود می‌سازد. قرائت این‌چنینی از انسان که در حقیقت بشر بالفعل و انسان بالقوه است، خواسته‌های انسان را بدون هیچ تعمقی به ژرفای وجودی آن در سطح مطالبات اجتماعی و شیوه‌های آزادانه زندگی تقلیل می‌دهد.

Mulla Sadra on the Nature of Mankind in the Human Rights Declaration

This paper concerns the nature of human beings in Mulla Sadra’s viewpoint. The examination of the issue directs our attention to the fact that man is endowed with specific qualifications and with how man participates in existence. This sort of being, i.e. participation in existence, not only shows that man is the two ends of the connected chain of being, but also reveals Mulla Sadra’s definition of man accordingly. As the two ends of the connected chain of being, man maintains a specific status in the system of universe whose base stands on theism leaving no room for humanism. As per the first view, man is the actual phase or outcome of the whole gradual course of man’s existence towards spiritual perfection to which man is the potential of it. As per the second view, however, man is only man without any other position apart from it. The latter view is the greatest challenge of man of today in terms of the worldview. Because it has suspended all lofty positions possible for man under the shadow of modern scientism limiting them within earthly man. Such an account of man, who in fact is both potential and actual, reduces man’s wants and interests to the social demands and arbitrarily lifestyle without any indepth examination in the deep core of existence being carried out.