مولّفه‌های ادراک عقلی در دو نظریه «انتزاع» و «اتحاد»

ادراک که یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های نفس است، در فلسفه رایج به چهار قسم تقسیم می شود. کامل‌ترین بخش ادراک، تعقل یا ادراک عقلی است و فصل ممیّز نفس ناطقه از نفس حیوانی نیز می‌باشد. اینکه ادراک چگونه در تطورات خود از مرحله احساس به تعقل منتهی می‌شود و نیز چگونه از عوامل بیرونی به خصوص عقل فعال بهره می‌برد تا به درک کلیات (تصوری و تصدیقی) نائل گردد، از پرسش‌های این نوشتار است. در این مساله، فلسفه مشّائی و حکمت متعالیه هم سوییِ قابل توجهی دارند. لکن بر حسب دیدگاه خاصّی که در اصل ادراک دارند، انظار مستقلی نیز در این مورد ارائه می‌کنند. مشائیان ادراک را از قبیل انتزاع و پالایش مدرَک از ماده (و غواشی) می‌دانند. اما فیلسوفان صدرایی ادراک را ناشی از اتحاد مدرِک (= نفس) با مدرَک قلمداد می‌کنند.تبیین چگونگی تعامل نفس با عقل فعال به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی ادراک عقلی، در این دو مکتب فلسفی و مکانیسم پیچیده‌ای که بر آن حاکم است، موضوع اصلی این نوشتار است.

The Constituents of Intellectual Perception in the two Theories of “abstraction” and “union”

As the main index of mind, perception is divided into four categories in the current  Islamic philosophy. The most perfect perception is the intellectual one which is the differentia of Homo sapiens (rational soul) from animals. In what follows, the authors have dealt with how, in the course of its development, perception passes from senses to intellection and how it makes use of external factors particularly Active Intellect in order to get universals (of conception and assent). Peripateticism and transcendent theosophy proceed, in this issue, in a considerable harmony; nonetheless, due to their specific viewpoints on the very perception, they have adopted different views about the case. Peripatetics consider perception as a kind of abstraction i.e. detachment of the known from matter (and its accidents), but the followers of Mulla Sadra considers it some union between the knower (mind) and the known.Another concern of this essay is to explain how our mind deals with the Active intellect and their complicated mechanism as the main constituent of intellectual perception in the two schools