دو برهان صدرالمتالهین بر علم عام موجودات؛ اشکالات و پاسخ به آنها

براساس ادله نقلی، همه مخلوقات دارای سطحی از علم و شعور هستند که می‌توانند تسبیح خداوند کرده و با میل و رغبت از فرامین او اطاعت کنند. آیات و روایات در این زمینه آن‌چنان زیاد است که می‌توان گفت یکی از مسلمات دین مبین اسلام، وجود علم و آگاهی برای همه موجودات است. اهل معرفت در تایید این اندیشه‌ دینی، شهودات خود را شاهد آورده‌اند و فلاسفه، به‌ویژه صدرالمتالهین برای اثبات عقلیِ این آموزه نقلی و شهودی، دلایل متنوعی ارائه کرده‌اند. اما برخی محققان تلاش‌های عقلی در این زمینه را ناموفق دانسته و اشکالات متعددی به هر یک از براهین فلسفی وارد ساخته‌اند. در این مقاله، دو برهان از براهین صدرالمتالهین برای اثبات علم و شعور همگانی را به‌همراه برخی اشکالات وارد شده بر آنها تبیین و ارزیابی نموده‌ایم. برهان اول از راه تشکیک وجود به اثبات علم عمومی می‌پردازد و چهار اشکال بر آن وارد شده و برهان دوم از راه شعور فاعل‌های طبیعی به لوازم و اقتضائات خود، علم همگانی را اثبات می‌کند و با سه اشکال مواجه شده است. در این نوشتار تلاش کرده‌ایم نشان دهیم که براهین مزبور تام و تمام بوده و همه‌ اشکالات مزبور قابل دفع و رفع هستند

to Prove General Knowledge for All Beings (Objections & Answers)

According to narrated arguments, all beings enjoy some level of consciousness and awareness by which they can glorify Allah and obey His commands willingly. The Qur’anic verses and traditions on this issue are plenty enough to claim that awareness for all beings is taken for granted in Islam. Mystics have suggested their visions in order to  support this religious idea and some philosophers particularly Mulla Sadra have put forward various arguments proving this intuitive and reported doctrine rationally. Nonetheless, some scholars hold that all efforts on this regard are useless trying to raise many objections against those rational arguments.In what presented here, the author has reported Mulla Sadra’s two arguments for the theory and studied those objections. The first argument comes from the graded theory of existence facing four objections and the second comes from the demands of consciousness of natural agents facing three objections. The author has shown that the two arguments are efficacious and all objections can be answered and dropped.