بازخوانی رویکرد اندیشمندان شیعه به روایات نخستین مخلوق

در روایات اسلامی موارد متعدد و مختلفی برای نخستین مخلوق بیان شده است. از مهم‌ترین مصادیق ذکر شده می‌توان به نور پیامبر اکرم1 و اهل بیت:، روح، عقل، آب و قلم اشاره کرد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه‌های اندیشمندان، به‌ویژه صاحب‌نظران شیعه را در حل تعارض این روایات بررسی می‌کند. با جست‌وجو در این دیدگاه‌ها درمی‌یابیم که محدثان در توجیه این اختلافات، یا به جمع بین روایات پرداخته و همه آنها را مفاهیم متعددی از یک مصداق می‌شمارند و یا با جدا کردن عالم جسمانی از عالم روحانی در عالم جسمانی «آب»، و در عالم روحانی «عقل» را نخستین مخلوق می‌دانند. بیشتر فلاسفه و عرفا در تحلیل عقلی خود با استفاده از قاعده الواحد، صادر اول و مخلوق اول را یکی دانسته‌اند. فلاسفه نام عقل را بر آن نهاده‌اند و عرفا تعبیر نور، حقیقت محمدیه و وجود منبسط را به‌کار برده‌اند. برخی نیز مخلوق اول و صادر اول را از هم جدا دانسته و موارد به‌کار رفته در روایات را قابل تطبیق بر خلقت نوری حضرت محمد9 به‌عنوان نخستین مخلوق می‌دانند.

A Review of the Shiite Approach to the Traditions about the First Creature

There, in the Islamic traditions, are different cases speaking about the first creature. Mention can be made of the most significant instances such as the light of holy Prophet of Islam and Ahlu alBeit (PBUT), the spirit, the intellect, water and pen.Making use of descriptiveanalytic method, the authors have studied the views of intellectuals, particularly the Shiite, in order to resolve the contradiction of those traditions. A look into those traditions shows that the authorities in hadith either went to reconcile those traditions that they are different phrases of the same concept or to separate the material world from the spiritual one that in the former it is “water” and in the latter it is “intellect”. Having referred to the socalled alWahid Rule “nothing issues from the One except one”, most philosophers and mystics hold that the first created or issued being is one. The philosophers have named it “intellect”, and the mystics have construed it as “light”, “Muhammadan Reality”, or “expanded existence”. Some scholars have separated “the first created” from “the first issued” and applied those traditions on the creation of the light of holy Muhammad (PBUH) as the first creature .