بررسی و نقد تبیین معرفت شناختی مفاد اصل علیت از اصل استحاله تناقض

هر امر ممکنی در تحقق یا عدم تحقق نیازمند علت است. اهمیت بالای بررسی معرفت شناختی این قضیه در دوره معاصر، این نوشتار را به بررسی و نقد یکی از روش های متداول تبیین آن، یعنی تحصیل اصل علیت از اصل استحاله اجتماع نقیضین واداشته است. بر این‌ اساس گفته می شود تحقق ممکن بدون علت، مستلزم تناقض در ذات ممکن است. پس اصل علیت همواره صادق است. جستار حاضر ضمن بررسی فلسفی مقدمات طرح مدعای مزبور و نتایج مترتب بر آن، با هدف نفی اثبات پذیری اصل علیت از اصل استحاله تناقض، به این نتیجه دست یافته است که هرچند تحقق ممکن بدون علت در حقیقت به تناقض منتهی می گردد، ولی این تناقض با در نظر گرفتن اصل علیت حاصل گشته است. بلکه باید گفت اگرچه علم به استحاله تناقض در استنتاج کذب نقیض اصل علیت از مفاد این اصل، شرط است؛ ولی از جهت معرفت شناختی، اصل علیت بر اصل استحاله تناقض تقدم نیز دارد. بر همین اساس اصل عدم تناقض، مبداء و اولی الاوائل تمامی بدیهیات تصدیقی محسوب نمی شود. به‌صورت کلی می توان نشان داد که نه اثبات اصل علیت ممکن است و نه انکار آن، بلکه صرفاً می توان بر بداهت آن تنبیه داد.

The Epistemology of Inferring Causality from the Nonecontradiction Principle (A Critical Examination)

Every contingent thing is in need of a cause in order to bring it into being. For the epistemological importance of this proposition recently, this essay goes to study one current method of its explanation, i.e. to infer causality from the nonecontradiction principle. One might, accordingly, say that it would imply contradiction in the very essence of a contingent thing were it to come into being without a cause. Thus the principle of causality is always true and valid. Having examined the philosophical premises and their conclusions here, the authors have denied the inferring of causality from the nonecontradiction principle. They have concluded that the coming into being of a contingent thing without a cause leads to contradiction, yet this contradiction stems from the very principle of causality. Rather, one might say that our knowledge of the absurdity of contradiction is a prerequisite of inferring the falsity of contradictory principle of causality from noncontradiction, nonetheless epistemologically the causality principle is prior to the principle of noncontradiction. Thus, the nonecontradiction principle might not be reckoned as the prime origin and primary principle of all a priori premises for all selfevident judgments. In general, one cannot demonstrate the principle of causality, nor can he deny it; rather, one might only draw the attention to the fact that it is selfevident.