بررسی پیدایش کثرات از دیدگاه‌های فیلسوفان اسلامی و عرضه بر کتاب و سنّت

در فلسفه اسلامی، تبیین نحوه پیدایش کثرات از حق‌تعالی، مراحلی را پیموده است. ابتدا در حکمت مشاء صحبت از عقول عشره و واسطه شدن ده عقل و نه فلک به صورت طولی میان حق‌تعالی و عالم جسمانی است. سپس سهروردی از عقول طولی و همچنین از عقول عرضی سخن بسیاری را مطرح می‌کند که این عقول عرضی، واسطه میان عقول طولی و کثرات این عالم هستند. در نهایت در حکمت متعالیه، همه این مباحث جای خود را به بحث وجود منبسط داده و تحولی اساسی در این زمینه رخ می‌دهد. اما در کتاب و سنت نیز میان حق‌تعالی و عالم جسمانی، وسایطی ذکر شده است که بررسی آنها وجود اشراکاتی را با دیدگاه حکما نشان می‌دهد؛ مانند وحدت و بساطت خداوند متعال، وجود صادر و مخلوق اول، وجود عرش، فرشتگان و جبرئیل که وجود منبسط، مُثُل افلاطونی و عقل فعال را به ترتیب می‌توان بر آنها تطبیق کرد. هم‌چنان‌که افتراقاتی نیز وجود دارد؛ مانند عدم انطباق تعداد وسایط با تعداد عقول و مساله آفرینش از آب. روش ما در این مقاله تبیین و توصیف دیدگاه حکما با استفاده از متون فلسفی و ظهورگیری از متون کتاب و سنت، با استفاده از قواعد ظهورگیری متون است.

Study of the Emergence of Plurality in the Light of Muslim Philosophers’ Views and the Qur’an and Hadith

The explanation on how plurality has come out of the One Almighty has passed A process of several phases. First  peripatetic philosophy  spoke of the ten intellects and nine celestial spheres which mediate vertically between Allah Almighty and the material world. Then, Suhravardi elaborately spoke of both vertical and horizontal intellects, while the latter mediate between the former and the plurality of this world. Finally, all those discussions left their space to the extending existence theory in Sadraian philosophy, driving a great evolution in the issue.     In the Qur’an and hadith, however, some mediators between Allah Almighty and the material world are mentioned revealing similarities with the philosophers such as the unity and simplicity of Allah, the first emanation and creation, the Throne, angels and holy Gabriel to whom the extending existence, Platonic Ideas, and the Active Intellect might be applied respectively. There are, nonetheless, some differences such as that the number of mediators do not match that of the intellects, and the creation of all things from water.      Our method here is to clarify and explain the views of Muslim philosophers through their texts and grasp the apparent  meaning of the Qur’an and hadith hermeneutically.