عوالم هستی در حکمت اسلامی و برایند آن در حکمت هنر اسلامی

وجود آثار هنری زیبا، یکی از برجستگی‌های تمدن اسلامی است. اما حکمای اسلامی در مباحث حکمی خویش اهتمامی برای تبیین نظری هنر اسلامی نداشته‌اند. از این‌رو در عالم اسلام، علم مستقلِ مدونی که همه مباحث هنر در آن طرح شود و آموزه‌های مستقل و منسجم درباره هنر به‌دست دهد، به‌وجود نیامده است. با این وجود می‌توان با عنایت به تعالیم حکمت اسلامی، در خصوص هنر اسلامی نظریه‌پرد‌ازی نمود. عوالم هستی یکی از مبانی هستی‌شناختی حکمت اسلامی است که می‌توان از برآیند آن در حکمت هنر اسلامی نیز بهره برد. از منظر حکمت صدرایی، عوالم هستی علاوه بر عالم ماده، شامل عالم خیال و عقل است. عالم عقل بالاترین عالم است و عالم ماده پایین‌ترین عالم. عالم مثال نیز حالت برزخی دارد. این عوالم مجمع‌الجزایری بی‌ارتباط با هم نیستند. بلکه میان آنها تطابق برقرار است؛ به این گونه که آنچه در عالم مُلک هست، به‌نحو برتری در عالم مثال وجود دارد و آنچه در عالم مثال هست، به‌نحو اعلی در عالم عقول موجود است. در این مقاله ابتدا نظریه عوالم هستی در نظر حکمای اسلامی بیان می‌شود و سپس برآیند این نظر در حکمت هنر اسلامی ترسیم می‌شود. بدین طریق نشان داده می‌شود که می‌توان با اتکا به حکمت اسلامی، از «حکمت هنر اسلامی» سخن گفت.

Worlds of Being in the Islamic Philosophy and its Upshot in the Islamic Philosophy of Art

Works of fine arts are one kind of the prominent wonders of the Islamic civilization. In their philosophical surveys, nevertheless, Muslim philosophers have hardly taken it seriously to explain the Islamic theory of art. This is why no independent discipline of knowledge has been compiled to systematically deal with all issues of art. However, it is possible to theorize about the Islamic art through the doctrines of Islamic philosophy. Worlds of being  are one ontological principle in the Islamic philosophy whose upshot may be used in the theorization of the Islamic art.      Mulla Sadra holds that worlds of being comprise the world of matter and those of intellect   and imaginary, as well. On the top stands the world of intellect and at the bottom there is the world of mater. The imaginary world  is located somewhere in between them. These worlds are not like an archipelago of islands separate from one another; rather, they are interconnected and in tune with one another. Accordingly, what there is in the visible world of mater can be found in the imaginary world  in a better form, which yet can be found in the world of intellects  in its best way and most perfect form.     In what follows, the author has first discussed the theory of the worlds of being  in the views of Muslim philosophers and then illustrated the upshot of this theory in the Islamic philosophy of art. It has been thus demonstrated that we can speak of the Islamic philosophy of art by the reference to the Islamic philosophy.