چیستی اعتباریات اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبایی و لوازم روش شناختی آن در حوزه علوم اجتماعی

نظریه اعتباریات علامه طباطبایی، مفاهیم اجتماعی را اعتباریاتی اجتماعی معرفی می‌کند که پس از تشکیل اجتماع، «به وجود می‌آیند، با اجتماع معنا می‌یابند، کنش اجتماعی را ممکن می‌سازند، عمدتاً متغیر و در اندک مواردی ثابت بوده و همچنین ابزارهایی برای رفع نیازها و نیل به کمالات اجتماعی» هستند. این اعتباریات، اگرچه می‌توانند متاثر از واقعیات خارجی باشند، لکن بدون تطابقات عقلا و توافقات اجتماعی آنها تحقق نمی‌یابند. ازاین‌رو فاقد هستی در جهان خارج بوده و صرفاً از هستی‌ای بین‌الاذهانی بهره‌مند می‌باشند. اتکاء اعتباریات اجتماعی به توافقات اجتماعی و انحصار هستی آنها در بین‌الاذهانیت، گزاره‌های علوم اجتماعی را از گزاره‌های یقینی به گزاره‌های مشهوره، مسلمه و مقبوله تنزل می‌دهد. از آن پس علوم اجتماعی و به‌طورکلی حکمت عملی با چرخشی روش‌شناختی مواجه ساخته و این حکمت را از حکمتی برهانی محروم می‌سازد و آن را به ‌سوی حکمت جدلی سوق می‌دهد. درحالی‌که در سنت فیلسوفان مسلمان حکمت عملی و علوم اجتماعی شکل گرفته ذیل آن، همواره متکی به روش‌های برهانی بوده است. در نتیجه تاثیر نظریه اعتباریات علامه طباطبایی بر تنزل روش‌شناختی حکمت عملی و علوم اجتماعی شکل گرفته ذیل آن، مقتضی بازنگری و یا دست‌کم بازسازی نظریه اعتباریات در حوزه اعتباریات اجتماعی و بازگشت به سنت فلیسوفان مسلمان در این حوزه است.

Allamah Tabatabei on Sociallyposited Concepts and their Methodological Implications in Social Sciences

Allamah Tabatabaei’s theory of mentallyposited concepts characterizes social concepts as sociallyposited ideas coming into being only after the formation of a society; they may acquire their meanings merely in a society making social activities possible; they are mainly changeable though fixed in a few cases; and they might be used as tools in order to help us meet our needs and achieve our social perfection.     Such sociallyposited concepts are influenced by objective realities, though they may not come into being unless through the agreements of the peopel and social contracts. They, accordingly, do not exist independently in the outside world, or rather they exist intersubjectively. The dependence of sociallyposited concepts on social contract and their mere intersubjective existence lower the grade of social propositions from certainty to that of wellknown admitted or axiomatic premises. This will change the methodology of social sciences and practical philosophy in general and deprive this branch of knowledge from apodictic demonstration into dialecticism. In the tradition of Muslim philosophers, however, practical philosophy and the social sciences developed thereunder have always been supported by apodictic demonstration methods.      As a result, Allamah Tabatabaei’s theory of mentallyposited concepts and its impact on the decline of methodology of practical philosophy and the social sciences developed thereunder demands a serious revision. At least, we are demanded to reconstruct the above theory in the field of sociallyposited concepts and to refer to the tradition of Muslim philosophers in this field.