بررسی عوامل ایجاد کننده خلا عملکرد پنبه (مطالعه موردی استان گلستان - شهرستان کردکوی)

مقدمه: پنبه از گیاهان مهم استان گلستان است. گزارش شده بین عملکرد واقعی و عملکرد قابل حصول محصولات تفاوت قابل توجهی وجود دارد که بخش عمده آن ناشی از اعمال نامطلوب مدیریت زراعی می باشد. در هر منطقه با توجه به امکانات و تجارب کشاورزان، برخی عوامل سهم بیش تری در کاهش عملکرد (خلا عملکرد) دارند. با شناسایی و تعیین سهم هر یک از عوامل در منطقه مشخص، می توان مدیریت های زراعی را در راستای افزایش عملکرد برنامه ریزی کرد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف شناسایی عوامل محدود کننده عملکرد پنبه و برآورد خلا انجام شده است. مواد و روش: در این تحقیق 57 مزرعه ی پنبه طی سال 1399 در شهرستان کردکوی مورد مطالعه قرار گرفت. در این بررسی اطلاعات مربوط به مدیریت زراعی شامل عملیات تهیه بستر بذر، رقم، محل تهیه بذر، زمان کاشت، نحوه مبارزه با علف هرز، زمان سم‎پاشی و میزان بذر مصرفی، با مراجعه به کشاورز و حضور در مزارع طی فصل رشد جمع‎آوری شد. عملکرد واقعی برداشت شده توسط کشاورزان ثبت شد. برای تعیین عوامل ایجاد خلا عملکرد از روش آنالیز تحلیل مقایسه کارکرد (cpa) استفاده شد. با استفاده از مدل تولید و مقادیر پارامترهای مدل سهم هر یک از محدودیت ها در ایجاد خلا عملکرد مشخص شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار sas استفاده شد. متغیرهای کمی به روش رگرسیون خطی و  متغیرهای کیفی در قالب طرح کاملا تصادفی آنالیز شدند و مقایسه میانگین داده ها به روش آزمون کم ترین اختلاف معنی دار (lsd) در سطح احتمال پنج درصد انجام شد. یافته ها:. طبق نتایج این بررسی، در مزارع پنبه کردکوی خلا عملکرد قابل ملاحظه ای به میزان 56.7 درصد وجود دارد و مهم ترین عوامل ایجاد و سهم آن ها در کاهش عملکرد کشاورزان عبارتند از مشکل آفات با 49 درصد، ضدعفونی بذر با 31 درصد، آبیاری قبل از کاشت با 10.2 درصد، حضور علف های هرز 6.7 درصد و روش کاشت با 2.9 درصد. در صورت کاربرد مطلوب عوامل یاد شده یعنی چنان چه مشکل آفات وجود نداشته باشد، ضدعفونی بذر وآبیاری قبل از کاشت انجام شود، کاشت به صورت مکانیزه انجام گیرد و علف های هرز به خوبی کنترل شود، امکان افزایش عملکرد از 2192 کیلوگرم فعلی به 5061 کیلوگرم در هکتار وجود دارد، و عدم مدیریت این عوامل باعث ایجاد خلا عملکرد به میزان 2869 کیلوگرم در هکتار می شود. نتیجه گیری: طبق نتایج این مطالعه مدیریت بهینه عواملی مانند تراکم بوته، فاصله بوته روی ردیف، تاریخ کاشت، کشت مکانیزه، ضدعفونی بذر، آبیاری قبل از کاشت، کنترل آفات و علف های هرز، افزایش عملکرد پنبه را در پی خواهد داشت. نتایج این مطالعه می تواند جهت رفع موانع تولید پنبه در دستورکار سازمان جهاد کشاورزی و مروجین قرار گیرد.

investigating the factors causing the cotton yield gap (case study: golestan province - kordkuy county)

introduction: cotton is a critical crop in golestan province, yet there is a notable discrepancy between actual and attainable yields, largely due to suboptimal agricultural management practices. in each region, specific factors contribute more significantly to the yield gap, influenced by local resources and farmer experience. identifying these factors and their contributions can guide targeted improvements in agricultural management. this study aims to identify the yield-limiting factors for cotton and estimate the yield gap in kordkuy county. materials and methods: this study assessed 57 cotton farms in kordkuy county during 2020. data on agricultural management practices—including seedbed preparation, cultivar choice, seed source, planting timing, weed control, pesticide application, and seed consumption—were collected through field visits and farmer interviews. actual yields were recorded. the comparative performance analysis (cpa) method was employed to determine the contribution of each factor to the yield gap. data were analyzed using sas software, with quantitative variables examined through linear regression and qualitative variables assessed via a completely randomized design. mean comparisons were performed using the least significant difference (lsd) test at the 5% significance level. findings: the study revealed a substantial yield gap of 56.7% in kordkuy cotton farms. key factors affecting yield were identified as pest issues (49%), seed disinfection (31%), pre-planting irrigation (10.2%), weed presence (6.7%), and planting method (2.9%). addressing these issues—by controlling pests, performing seed disinfection and pre-planting irrigation, mechanizing planting, and managing weeds—could potentially increase yields from 2,192 kg/ha to 5,061 kg/ha. without optimal management, the yield gap remains at 2,869 kg/ha.conclusion: the findings highlight that optimizing management practices related to plant density, intra-row spacing, planting dates, mechanized planting, seed disinfection, pre-planting irrigation, pest control, and weed management can significantly boost cotton yields.