تاثیر تاریخ و نحوه کاشت بر ویژگی‌های رویشی و عملکرد پنبه در منطقه داراب

سابقه و هدف: در سال‌های اخیر افزایش بهره‌وری آب در محصولات کشاورزی از جمله پنبه از طریق تغییر تاریخ و تراکم کاشت مورد توجه محققین قرار گرفته است. از طرف دیگر مطالعات نشان داده است که نشاءکاری در مقایسه با کشت مستقیم پنبه تاثیر به‌سزایی در کاهش مصرف آب و در نتیجه افزایش کارایی مصرف آب در ایران دارد. لذا این تحقیق در رابطه با تاثیر تاریخ و نحوه کشت (کشت مستقیم بذر یا نشاء) بر عملکرد کمی و کیفی پنبه در استان فارس انجام شد. مواد و روش‌ها: این آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1399، در مزرعه تحقیقاتی واقع در شهرستان داراب استان فارس انجام شد. عوامل آزمایش شامل سیستم‌های کشت در سه سطح نشاء 35 و 45 روزه و کشت مستقیم پنبه و تاریخ انتقال نشاء و کشت در سه سطح 15 و 30 اردیبهشت و 15 خرداد بود. در این مطالعه صفات درصد استقرار نشا، ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، تعداد غوزه در بوته، وزن غوزه، عملکرد وش و درصد زودرسی و در نهایت کارایی مصرف آب ارزیابی شد. در پایان آزمایش، داده ها با استفاده از نرم افزار sas نسخه 9.4 مورد تجزیه و تحلیل و میانگین‌ها با کمک آزمون دانکن در سطح احتمال 5 درصد مورد مقایسه قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان داد که اغلب شاخص‌های ارزیابی شده پنبه در نشاء 45 روزه در مقایسه با نشاء‌های 35 روزه و کشت مستقیم بیشتر بود. به‌طوری‌که بیشترین درصد استقرار (87.18 درصد)، سطح برگ (2.24)، ارتفاع گیاه (96.78 سانتی‌متر)، تعداد غوزه (27.61) و وزن تک غوزه (4.56 گرم)، عملکرد وش (2862.4 کیلوگرم در هکتار) و درصد زودرسی (68.3) در نشاء‌های 45 روزه به‌دست آمد. به‌طورکلی نشاءکاری باعث افزایش میانگین شاخص سطح برگ، ارتفاع گیاه، درصد استقرار، تعداد و وزن غوزه نسبت به کشت مستقیم شد. در اغلب موارد بیشترین میزان صفات اندازه‌گیری شده در تاریخ 30 اردیبهشت به‌دست آمد. به‌طوری‌که بیشترین درصد استقرار بوته (81.14 درصد)، شاخص سطح برگ (2.16)، ارتفاع گیاه (97.44 سانتی‌متر)، تعداد غوزه در بوته و وزن تک غوزه و عملکرد وش (2694.6 کیلوگرم در هکتار) در این تاریخ کاشت اندازه‌گیری شد. نتایج این مطالعه نشان داد که کشت نشاءی باعث افزایش معنی‌دار کارایی مصرف آب در مقایسه با کشت مستقیم شد. بیشترین کارایی مصرف آب تحت تاثیر سیستم کشت در نشاءهای 45 روزه (0.66 کیلوگرم در مترمکعب) به‌دست آمد که اختلاف معنی‌داری با سایر سطوح داشت. به‌طورکلی، نشاءکاری کارایی مصرف آب پنبه را تقریباً 25 درصد نسبت به کشت مستقیم (0.50کیلوگرم در مترمکعب) بهبود داد. نتیجه‌گیری: نشاءکاری به‌دلیل عدم برخورد گیاهچه‌ها با شرایط نامساعد محیطی از جمله سرمای یخبندان ابتدای فصل و افزایش طول دوره گل‌دهی، باعث افزایش تولید کمی و کیفی پنبه در مقایسه با کشت مستقیم می‌شود. در مناطقی که کشت گیاهان به صورت آبی انجام می‌شود نشاءکاری یکی از قابل قبول‌ترین روش‌ها برای رسیدن به عملکرد بالاست. نتایج این پژوهش نشان داد که کشت نشایی پنبه در اواخر اردیبهشت باعث افزایش معنی‌دار ویژگی‌های کمی و کیفی پنبه می‌شود. از طرف دیگر با توجه به این‌که بیشترین کارایی مصرف آب پنبه در این شرایط به‌دست آمد لذا کشت نشایی پنبه در اواخر اردیبهشت در منطقه داراب استان فارس توصیه می‌گردد.