تاثیر ضدعفونی بذر بر جوانه‌زنی، بنیه بذر و ظهور گیاهچه چهار رقم پنبه(gossypium hirsutum l.) در گلخانه

سابقه و هدف: پنبه از مهم ترین محصولات زراعی- صنعتی است و کیفیت بذر پنبه تحت تاثیر عوامل متعددی ازجمله ژنتیک و شرایط محیطی محل تولید و انبارکردن، فرآوری و سلامت بذر قرار می گیرد. بذر ممکن است منبع و ناقل میکروارگانیسم های بیماری های بذرزاد باشد و از این رو سلامت بذر پنبه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. هرساله حدود 60 درصد بذر پنبه تولیدی با اسید کرک گیری شده و بقیه به صورت کرک دار گواهی و عرضه می گردد. ضدعفونی کردن بذر پنبه، به ویژه بذرهای کرک دار سبب حفظ و بهبود جوانه زنی بذر و ظهور گیاهچه پنبه می گردد. بنابراین هدف این پژوهش ارزیابی اثر ضدعفونی کردن بذور کرک دار 4 رقم تجاری پنبه بر جوانه‌زنی، بنیه بذر و ظهور گیاهچه بود. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر ضدعفونی بذر بر جوانه زنی، بنیه و ظهور گیاهچه در گلخانه چهار رقم پنبه تجاری ورامین، خرداد، کاشمر و خورشید، تحقیقی در دانشکده کشاورزی بیرجند و موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال در کرج به اجرا در آمد. ابتدا میزان آلودگی بذرها به عوامل بیماری زا تعیین شد و سپس بذرها با محلول هیپوکلریت سدیم و قارچ کش ویتاواکس تیرام ضدعفونی شده و آزمون جوانه زنی استاندارد به صورت آزمایش فاکتوریل دو فاکتوره با 12 تیمار (4 رقم پنبه × سه سطح ضدعفونی شامل شاهد بدون ضدعفونی و ضدعفونی سطحی با استفاده از محلول هیپوکلریت سدیم و یا قارچ کش کاربوکسین (ویتاواکس)-تیرام در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام و آزمایش گلخانه ای در قالب بلوک کامل تصادفی با 9 تکرار کشت شد. برخی خصوصیات جوانه زنی و بنیه بذر و ظهور گیاهچه در گلخانه تعیین شدند. یافته ها: نتایج نشان داد، خصوصیات جوانه زنی و بنیه بذر و ظهور گیاهچه ارقام بررسی‌شده نسبت به ضدعفونی متفاوت بود. ارقام ورامین و کاشمر دارای درصد گیاهچه های عادی بیشتر و بنیه گیاهچه قوی تری و آلودگی کمتر به قارچ های بیماری زا و گیاهچه های آلوده کمتر بودند. بااین‌وجود بذرهای رقم خرداد متوسط زمان جوانه‌زنی (mgt) کمتر و درصد ظهور بیشتر و متوسط زمان ظهور گیاهچه در گلخانه کمتری داشت. بذرهای ضدعفونی شده با قارچ کش ویتاواکس تیرام رقم خرداد دارای بیشترین شاخص ظهور گیاهچه در گلخانه بود. بذرهای ارقام ورامین و کاشمر ضدعفونی شده با قارچ کش ویتاواکس تیرام نیز دارای شاخص وزنی بنیه گیاهچه در گلخانه بیشتر بودند. روابط رگرسیونی برازش یافته نشان داد شاخص بنیه گیاهچه در گلخانه رابطه مستقیم با درصد جوانه زنی داشت.نتیجه گیری: بنابراین ارقام ورامین و کاشمر دارای جوانه زنی بیشتر بذر و بنیه قوی تر گیاهچه و کمتر آلوده به قارچ های بیماری زا بودند و ضدعفونی کردن بذرها با قارچ کش ویتاواکس تیرام از ارجحیت برخوردار بود.