ارزیابی آزمایشگاهی و میدانی مقاومت دو لاین وارداتی پنبه تراریخته مقاوم به آفت کرم غوزه پنبه

سابقه و هدف: پنبه یک گیاه مهم صنعتی است که هرساله مورد حمله آفات متعدد به ویژه کرم غوزه پنبه helicoverpa armigera (lep.noctuidae) قرار می‌گیرد. در این تحقیق، آزمایش‌های میدانی و زیست‌سنجی آزمایشگاهی (دیسک برگ) برای ارزیابی مقاومت دو لاین با شماره 3701 و 1524 در مقایسه با رقم شاهد (گلستان) با حفظ شرایط قرنطینه‌ای اینچه‌برون در قالب طرح کاملاً تصادفی در 3 تکرار اجرا شد.مواد و روش ها: به‌منظور بررسی میزان سمیت گوارشی توکسین در ارقام تراریخته پنبه نسبت به شاهد، آزمایش‌های زیست‌سنجی توسط روش دیسک برگ انجام گرفت. هر تیمار 15 عدد لارو سن سوم در داخل لیوان‌های یکبار مصرف مفروش شده با کاغذ صافی و از غوزه تازه به عنوان غذا استفاد شده و نمونه‌برداری و آماربرداری روزانه به مدت پنج روز متوالی انجام شد. اثر تیمارهای مختلف بر درصد مرگ و میر اصلاح شده لاروها، از آنالیز واریانس داده‌های تکرار شونده the repeated measurements anova توسط نرم افزار spss23 استفاده شد. یافته ها: در بررسی‌های مزرعه،‌ 15 عدد لارو همسن شده (سن سوم) بصورت جداگانه با سه تکرار بر روی شاخه زایای جانبی (دارای غوزه‌های ابتدای فصل) در داخل قفس پلاستیکی با تهویه مناسب رها شدند (45 قفس برای هر لاین در هر تکرار). درصدهای مرگ و میر با فرمول هندرسون و تیلتون اصلاح و مقایسه میانگین‌ها توسط آنالیز واریانس یک طرفه با آزمون tukey hsd در سطح 5 درصد توسط نرم افزار spss 23 انجام پذیرفت. نتیجه گیری کلی: بررسی حاضر نشان داد که لاروهای سن سه (همسن شده) در شرایط مزرعه‌ای با تغذیه از دو رقم تراریخته بعد از هفت روز، 0/01 ± 71 درصد در لاین 3701 و0/02± 670درصد در لاین 1524، مرگ و میر نشان دادند که این مقدار در رقم شاهد 0/02 0± 59 درصد محاسبه شد. تفاوت معنی‌داری در سطح 0/05 بین دو لاین تراریخته (در یک گروه) و رقم شاهد مشاهده شد. نتایج حاکی از رابطه‌ای مثبت و معنی‌دار بین درصد مرگ و میر نرمال شده لاروها و ارقام تراریخته است (88/1=r^2). نتایج زیست‌سنجی در آزمایشگاه با روش دیسک برگی توسط روش نمونه‌برداری‌های مکرر به‌طور روزانه انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نمونه برداری مکرر در مورد تاثیر سری زمانی بر روی مرگ و میر لارو‌های همسن کرم غوزه پنبه در روش دیسک برگی و همچنین اثر برهمکنش زمان در رقم تفاوت معنی‌داری را نشان داد. ارقام تراریخته نسبت به شاهد بالاترین نرخ مرگ و میر آماری را ایجاد نمودند با این حال دو لاین تراریخته در ایجاد مرگ و میر با یکدیگر تفاوت معنی‌داری نداشتند. طبق نتایج آزمایشگاهی علیرغم عدم مشاهده تفاوت معنی‌دار در میزان مرگ و میر لاروها در روز دوم اما تاثیر سم دلتا اندوتوکسین و شروع روند مسمومیت از روز دوم بود. نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل داده‌ها طی سال زراعی 1398 نشان داد که لاین‌های تراریخته نسبت به رقم شاهد منطقه (گلستان) درکنترل آفت کرم غوزه برتری داشتند. از طرفی بررسی میزان کارایی لاین‌های تراریخته در مبارزه با آفت کرم غوزه پنبه کنترل کنندگی بسیار بالایی را چه در سطح مزرعه و چه در زیست‌سنجی آزمایشگاهی نشان داد. زمان اثر سم کریستاله در طی پنج روز حداکثر تاثیر را نشان داد اما مسمومیت از روز سوم شروع به تظاهر کرد.