تنوع ژنوتیپی و اجزای همبسته با عملکرد، کیفیت الیاف و هتروزیس در برخی هیبریدهای پنبه

بهبود عملکرد یکی از اهداف مهم به‌نژادی پنبه محسوب می‌شود و بهره‌گیری از هتروزیس به‌عنوان یکی از ابزارهای قدرتمند جهت ارتقای عملکرد و کیفیت الیاف پنبه همیشه مورد توجه به‌نژادگران پنبه بوده است. به منظور بررسی خصوصیات والدینی و میزان هتروزیس مفید قابل دستیابی در هیبریدهای پنبه، تلاقی‌های متعددی در سال‌های 1389 و 1391 انجام و بر اساس ارزیابی‌های مقدماتی تعداد ده هیبرید انتخاب و در سال 1393 در کنار ده ژنوتیپ والدینی و تجاری در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار ارزیابی شدند و داده‌های آزمایشی با استفاده از روشهای آماری و بیومتریک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس صفات دلالت بر تنوع ژنوتیپی و اختلاف معنی‌دار بین هیبریدها و والدین مورد مطالعه برای اکثر صفات کمی و کیفی داشت. در بین هیبریدهای مورد بررسی، mehr× beliizovar و t2×bakhtegan به‌ترتیب با عملکرد 4993 و 4876 کیلوگرم در هکتار در رتبه‌های اول و دوم قرار گرفتند و میزان هتروزیس عملکرد آنها نسبت به والد برتر مثبت و به ترتیب 24.7 و 22.8 درصد بود. بر اساس عملکرد و شاخص‌های کیفیت الیاف، هیبریدهای sahel× khordad و sahel× b557 در رتبه‌های بالاتر قرار گرفتند. رقم‌های والدینی ساحل، ورامین، گلستان و خرداد به ترتیب مناسب‌ترین والدین برای بهبود کیفیت الیاف، وزن غوزه و تعداد غوزه بودند. میزان هتروزیس عملکرد هیبریدها ارتباطی با پتانسیل والدین نشان نداد، ولی با میزان اختلاف والدین و ترکیب‌پذیری خصوصی (sca) همبستگی نسبتاً قوی داشت و در بین ژنوتیپ‌های والدینی، بیشترین هتروزیس مربوط به تلاقی‌ ژنوتیپ‌های داخلی و خارجی بود.