مقایسه اندیشه‌های محیط‌زیستی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران و حضرت آیت‌الله جوادی آملی

چکیدهموضوع محیط‌زیست و طبیعت و اخلاق محیط‌زیستی موردتوجه تمام ادیان الهی و غیر الهی بوده است. در عصر حاضر موضوع محیط‌زیست و طبیعت موردتوجه نه‌تنها دانشمندان علوم فنی و مهندسی قرارگرفته بلکه موردتوجه فیلسوفان معاصر و رهبران اسلامی ازجمله فقهای شیعه قرار گرفته است. در سال‌های اخیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی و حضرت آیت‌الله جوادی آملی دو تن از فقهای برجسته جهان تشیع هستند که به این موضوعات به‌صورت ویژه پرداخته‌اند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران هم از نظر بالاترین مسئول حکومت و هم در جایگاه یکی از رهبران برجسته مذهبی جهان در طی بیست سال گذشته به‌صورت پیوسته به موضوع محیط‌زیست و طبیعت توجه داشته است. برای بررسی دیدگاه‌های مقام معظم رهبری 57 مورد از بیانات ایشان در طی ده سال گذشته (1379-1399) با کلیدواژه‌های محیط‌زیست، طبیعت، منابع طبیعی، هوا، آب، خاک، درخت، جنگل، مرتع، تخریب، انرژی، آلودگی، آگاهی، قانون، جرم، تصرف و غیره مورد پردازش آماری، تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. پردازش این داده‌ها نشان می‌دهد که بیشترین تکرار در مورد کلمه درخت و درختکاری با 205 مورد و کمترین آنها مربوط به کلمه آگاهی‌رسانی با 4 مورد تکرار شده است. اهمیت ویژه رهبری بر درخت و درختکاری از این دیدگاه جالب است که در قرآن کریم نیز کلمه درخت 27 بار و نام درختانی مثل خرما 20 بار تکرار شده است. از نکات مهم دیگر در دیدگاه‌های مقام معظم رهبری نسبت به محیط‌زیست و منابع طبیعی آن است که علاوه بر به‌کارگیری کلمات درست از دید یک مقام اجرایی و کارشناسی، حاکم بودن ادبیات قرآنی و فلسفه اسلامی است. حضرت آیت‌الله جوادی آملی نیز به‌عنوان یک از فقهای برجسته جهان تشیع و فیلسوفان اسلامی از سال‌های 1384 به‌صورت ویژه به موضوع محیط‌زیست و طبیعت پرداخته است. بررسی مطالب موجود در سایت رسمی، سخنرانی‌ها، مقالات و کتب ایشان نشان می‌دهد خمیرمایه دیدگاه‌های ایشان بر دو مبنای ادبیات فلسفی و قرآنی قرار دارد. این پژوهش نشان می‌دهد که دیدگاه‌های محیط‌زیستی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و حضرت آیت‌الله جوادی آملی تحت تاثیر ادبیات قرآنی، احادیث و روایات ذکرشده شده از پیامبر گرامی اسلام و امام جعفر صادق، مبانی فقهی معروفی مانند قاعده لاضرر و لاضرار، قاعده تسبیب، قاعده اتلاف و فیلسوفان اسلامی به‌ویژه ملاصدرا است. با این تفاوت که در دیدگاه‌های مقام معظم رهبری نظرات کارشناسی و اجرایی نیز کاملاً مشهود است درحالی‌که در نظرات حضرت آیت‌الله جوادی آملی نظرات کارشناسی و اجرایی مشاهده نمی‌شود.

comparison of environmental ideas of ayatollah khamenei supreme leader of iran and ayatollah javadi amoli

ayatollah khamenei supreme leader of iran and ayatollah javadi amoli are two prominent jurists in the shiite world who have dealt with environmental issues. ayatollah khamenei is not only supreme leader of iran but also, he is one of the eminent religious leaders in the world. for evaluation of his opinions and thoughts about environment and natural resources his 57 statements with the keywords of environment, nature, natural resources, air, water, soil, tree, planetary, forest, destruction, energy, pollution, environmental culture, awareness, law and crime statistically were analyzed. the data analysis shows that tree and planting 205 cases (maximum) and environmental awareness 4 cases (minimum) occur in his statements. it is important to note that his special attention to tree and planting is similar to special attention of tree and planting in quran. the data analysis of quran words show that tree 27 cases and tree of date 20 cases have been repeated. ayatollah javadi amoli is another eminent jurists and philosopher in the shiite world who have specially dealt with environmental issues. the result of this research show that ayatollah khamenei and ayatollah javadi amoli opinions and thoughts about environment and nature have been deeply iinfluenced by quranic literature, hadiths and narrations mentioned by the holy prophet of mohammad and imam jafar sadiq, shiite jurist’s principles such as the rule of no harm, the rule of causation, the rule of loss and islamic philosophers, especially mulla sadra. it clears that their view about environment, nature and natural resources is not only scientific, executively and expertise but also it is deeply moral and on the basis of environmental ethics.