ارزیابی اثر زیستگاه‌های پیرامونی جاده (بوم‌سامان‌های کشاورزی و غیرکشاورزی) بر تلفات جاده‌ای حیات‌وحش و تحلیل دیدگاه‌های رانندگان

برخورد وسایل نقلیه با حیوانات در جاده رخدادی جهانی است و عمدتاً به دلیل تخریب و تکه‌‌تکه‌کردن زیستگاه‌های حیات‌وحش اتفاق می‌افتد. پژوهش حاضر بخشی از جاده‌ی بین‌المللی آسیایی در شرق ایران، استان خراسان رضوی، حدفاصل بین شهرهای تایباد و تربت‌جام را به مدت سه ماه موردمطالعه قرار داده و هدف از آن، تحلیل اثر زیستگاه‌های پیرامونی جاده بر تلفات جاده‌ای حیات‌وحش، همچنین ارزیابی دیدگاه رانندگان در خصوص ماهیت و میزان این تلفات می‌باشد. جامعه آماری پژوهش کلیه رانندگان بین‌شهری تایباد بوده، ابزار جمع‌آوری داده‌ها شامل مشاهده مستقیم در دو نوبت صبح و عصر، اجرای پرسشنامه محقق‌ساخته و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بوده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss و آزمون‌های یومان ویتنی و رتبه‌ای اسپیرمن انجام پذیرفت و نتایج نشان دادند که بیشترین تلفات حیات‌وحش در جاده مربوط به پستانداران کوچک نظیر خارپشت ایرانی و سنجاب زمینی بوده ولی تلفات پستانداران بزرگ‌تر نظیر روباه، شغال و حیوانات اهلی نیز به همراه پرندگان و خزندگان مشاهده گردید. همچنین همبستگی معنی‌داری بین میزان تلفات در ماه‌های مختلف سال و زمان وقوع تلفات در نوبت‌های صبح و عصر، نیز بین تعداد تلفات و نوع زیستگاه پیرامونی جاده مشاهده شد. یافته‌ها همچنین نشان دادند با تبدیل اراضی پیرامون جاده به بوم‌سامان‌های کشاورزی، تلفات حیات‌وحش به‌طور معنی‌داری کاهش می‌یابد. در بخش پرسشنامه نیز مشخص گردید رانندگان هیچ‌گونه آموزش رسمی و غیررسمی در خصوص حفاظت از حیات‌وحش عبورکننده از جاده دریافت نکرده، اما همدلی زیادی با حیوانات تلف‌شده یا آسیب‌دیده در حوادث دارند. آنان بیشترین علل تصادف را سرعت زیاد، ترافیک جاده و کوچک بودن اندازه حیوانات ذکر کردند.

the assessment of roadside (agricultural and non-agricultural) habitats’ effects on wildlife’s road casualties and an analysis on the views of drivers

the collision of vehicles with animals on the roads is a globally common occurrence and mostly happens due to the destruction and fragmentation of wildlife habitats. the present research has studied some parts of the asian international road, located in eastern iran, to analyze the effects of roadside habitats on roads’ wildlife casualties and the drivers’ views on the subject. the statistical population was the intercity drivers of taybad city and the data collection tools were direct observations, researcher-made questionnaires, and semi-structured interviews. using spss software, non-parametric mann whitey u, and spearman’s rank tests, the results showed that the highest road wildlife deaths were related to small mammals, but larger mammals and birds, and reptiles were also observed. significant correlations were determined between amounts of casualties in different months, between accidents’ day-time, and between the number of casualties and the type of habitat surrounding the road. mortalities were significantly reduced by converting roadside lands into agricultural ecosystems. the results showed that drivers have not received any type of wildlife protection training, but had great empathy for them. they cited high speed, road traffic, and the size of animals as the most common causes of accidents.