برنامه درسی آموزش عالی از منظر قواعد فقهی

از مقاطع مهم نظام آموزشی هر کشور، مقطع آموزش عالی است که وظیفه آن، تربیت نیروی متخصص در زمینه‌های مختلف، اقتصادی، مدیریتی و... می‌باشد. برنامه‌های درسی آموزش عالی (محتوای علومی که تدریس می‌شود) نقش کلیدی در به ثمررسیدن اهداف آن دارد. در این تحقیق، سعی بر این است که بایسته‌های محتوای آموزش عالی از منظر فقه اسلامی مورد بررسی قرار گیرد؛ یعنی پرسش اصلی این است که از نظر فقه، پرداختن به چه دانش‌هایی و با چه محتوایی اولویت دارد. روشی که تحقیق حاضر از آن بهره می‌برد، روش توصیفی _ تحلیلی _ اجتهادی می‌باشد. نتایج تحقیق، حاکی از آن است که بر اساس قاعده تعاون بر «برّ»، پرداختن به دانش‌هایی که یادگیری آنها مصداق نیکی و یا مقدمه‌ساز خیررسانی به افراد و جامعه باشد، در آموزش عالی رجحان دارد. با توجه به قاعده حفظ نظام تعلیم علومی که برای حفظ نظام و خدمت به جامعه مسلمین مفید هستند، از نظر شارع مطلوبیت (وجوب یا استحباب) دارد. همچنین علوم مبتنی بر میزان منفعت حاصل از آنها (اعم از اخروی و دنیوی) قابل تقسیم هستند و مطابق با قاعده الاهم فالاهم رجحان دارد که در تدوین محتوای درسی آموزش عالی، علوم بر اساس درجه نافع بودن اولویت‌بندی شوند. با توجه به ترتیب اهمیت، لازم است علوم دینی در رتبه اول و علوم نافع دنیوی در رتبه بعدی مورد حمایت و اهتمام مدیران مراکز آموزش عالی قرار گیرد.

Higher Education Curriculum from the Perspective of Jurisprudential Rules

One of the important segments of the educational system of any country is the higher education, the task of which is to train specialized personnel in various economic, managerial and administrative fields. Higher education curricula (i.e. the scientific content being taught) play a key role in achieving its goals. In this research, an attempt is made to examine the content requirements of higher education from the perspective of Islamic jurisprudence. That is, the main question is what knowledge and content is a priority and should be given preference in terms of jurisprudence. The method used by the present study is inferential and descriptiveanalytical. The results of the research indicate that according to the rule of cooperation to do good deeds (birr), it is preferable in higher education to deal with knowledge whose learning is an example of a good deed or a prelude to benefiting individuals and society. Considering the maxim of preserving the system of education, teaching sciences that are instrumental in maintaining the system and serving the Muslim community is desirable (obligatory or recommended) according to Shari’a. Also, sciences can be divided based on the amount of the material and spiritual benefits derived from them; they are preferred on a priority basis depending on the degree of benefits they yield. Given their importance, it is necessary that preference be given to religious sciences over worldly sciences in the sense that the first should be supported and given more importance than the second.